Αν το βιβλίο «Ακατοίκητη Γη: Μια ιστορία του μέλλοντος» του David Wallace-Wells (εκδ.Μεταίχμιο) σε σοκάρισε, τότε το «Υπογαία: Ένα ταξίδι στα βάθη της γης και του χρόνου» του Robert Macfarlane έρχεται για να σε αποτελειώσει. Πρόκειται για μια επική εξερεύνηση των κάτω κόσμων της γης, που -με δυο λόγια- θα αλλάξει τον τρόπο που βλέπεις τον κόσμο.
Ο Robert Macfarlane με το «Υπογαία» κάνει μια επική εξερεύνηση των κάτω κόσμων του πλανήτη όπως υπάρχουν στον μύθο, τη λογοτεχνία, τη μνήμη και τη γη την ίδια και σε κάνει να αναρωτιέσαι αν είσαι κατάλληλος για απόγονος της Γης του μέλλοντος. Γραμμένο με μεγάλο λυρισμό και δύναμη, το «Υπογαία» είναι μια ισχυρή δήλωση για την παρούσα στιγμή μας. Είναι ένα επικό έργο που θα σε παρασύρει σε ένα ξεχωριστό ταξίδι σε όσα βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια, τόσο του τόπου σου, όσο και του νου σου. Διαβάζοντάς το, ταξιδεύεις μέσα από τον «βαθύ χρόνο» –τις ιλιγγιώδεις εκτάσεις του γεωλογικού χρόνου που απλώνονται μακριά από το παρόν– και κινείσαι από την αρχή του σύμπαντος μέχρι μια μετα-ανθρώπινη Γη. Περνάς καθ' οδόν από ταφικούς θαλάμους της Εποχής του Χαλκού, παρισινές κατακόμβες, παγετώνες που λιώνουν στη Γροιλανδία, «άναστρους» ποταμούς και αρκτικές θαλάσσιες σπηλιές, υπόγεια δίκτυα μυκήτων, μέσω των οποίων επικοινωνούν τα δέντρα και μια βαθιά βυθισμένη «κρυψώνα», σχεδιασμένη για την αποθήκευση πυρηνικών αποβλήτων για 100.000 χρόνια. Απίστευτο, ε;
Κι όμως ο συγγραφέας, σε στέλνει στην Αγγλία σε σπηλιές και μελετά, με έναν νεαρό φυτοβιολόγο επιστήμονα, τους μύκητες που δημιουργούν ένα ολόκληρο συνεργατικό σύστημα κάτω από τα δάση. Ύστερα στο Παρίσι, όπου βυθίζεται στις κατακόμβες με μια πρωτοποριακή ομάδα αστικών εξερευνητών, η οποία τρυπώνει μέσα σε μικρά ανοίγματα, για να ανακαλύψει μεγάλα σπήλαια. Σε αυτή την «αόρατη, υπόγεια πόλη» επισκέπτονται άγριους αμμόλοφους και ένα ψηλό δωμάτιο με λευκά φώτα στο οποίο κατοικούν οι περιπετειώδεις εξερευνητές, τρώγοντας τυρί, πίνοντας μπίρα και ακούγοντας David Bowie.
Στη συνέχεια, σαν άτακτος, ζωηρός και περίεργος έφηβος σε παρασύρει στην Ιταλία. Εκεί παρακολουθεί τη ροή ενός εν μέρει υπόγειου ποταμού, του Τίμαβου. Κατόπιν, στα σλοβενικά υψίπεδα εξερευνά τις καταβόθρες και τους φρικιαστικούς τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιήθηκαν μερικές φορές, ενώ προς το τέλος του βιβλίου, επισκέπτεται μια περιοχή απομόνωσης πυρηνικών αποβλήτων στη Φινλανδία, θαλάσσιες σπηλιές στη Νορβηγία και εξετάζει την υπερθέρμανση του πλανήτη στη Γροιλανδία.
Καταγράφει τα πράγματα που, εδώ και καιρό θάβονται στον πάγο, και τα οποία, τώρα που οι πάγοι λιώνουν, επιστρέφουν στην επιφάνεια του κόσμου, μερικές φορές σε απόλυτη ζημία της ανθρωπότητας. Ο Macfarlane σε βάζει σε κάποιες άβολες καταστάσεις εκεί κάτω. Γράφει για την κλειστοφοβία, για την αδρεναλίνη και την κούραση που βιώνει και σου τα μεταδίδει... ευχάριστα. Η δράση στο βιβλίο, είναι γρήγορη και το suspense έχει κινηματογραφικό ρυθμό. Σε αιχμαλωτίζει και σε συναρπάζει.
Σκοπός του συγγραφέα, είναι να δούμε τον αντίκτυπο της ανθρωπότητας στη φύση και τα φοβερά ανθρώπινα λάθη. Αντιλαμβάνεται τον βαθύ χρόνο από «ριζοσπαστική σκοπιά, που μας ωθεί στη δράση κι όχι στην απάθεια».
Ο συγγραφέας, που θεωρείται ένας νέος Πάτρκ Λι Φέρμορ, συνεχίζει με αυτό το βιβλίο τη βρετανική παράδοση του συναρπαστικού λογοτεχνικού είδους: της ιστορικής, γεωλογικής και επιστημονικής περιήγησης στο φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον. Με οξυδέρκεια και διεισδυτικότητα συνδυάζει την επιστημονική παρατήρηση με την ποίηση και τον λυρισμό, δίνοντας έμφαση στη «σύνδεση» του σύγχρονου ανθρώπου με το αθέατο – κυριολεκτικά και μεταφορικά. Συχνά η υπογαία φοβίζει ή γεννά ελπίδες για ανακαλύψεις θησαυρών ή ανεκτίμητων αρχαιολογικών ευρημάτων. Εδώ, όμως, η υπογαία διδάσκει και προβληματίζει.
(εκδ. Μεταίχμιο, 2020 - μετάφραση Μιχάλη Μακρόπουλου - σελίδες 472)