ΧΛΑΜΥΔΑ Λεξικό ταινιών

Ακριβώς 10 χρόνια μετά την πρώτη έκδοση, το κινηματογραφικό λεξικό ΧΛΑΜΥΔΑ  επανακυκλοφόρησε το 2021 από τις Εκδόσεις Αμαρυσία, εμπλουτισμένο με νέες ταινίες, νέα σχεδίαση και νέα ταξινόμηση, αλλά και επιπλέον στοιχεία στις ταινίες που περιελάμβανε η Α΄ έκδοση.

Ταινίες που ανήκουν στην κατηγορία που το Hollywood ονόμασε Sword and Sandal Movies, ενώ η γαλλική διανόηση του ‘50 μετονόμασε σε Peplum (Χλαμύδα, στα Ελληνικά).

Πρόκειται για φιλμ, που αποτύπωσαν (και συχνότερα διαστρέβλωσαν) την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία και ιστορία όπως:. Ηρακλής, Ο Ιάσων και οι Αργοναύτες, Ο Τρωικός Πόλεμος, Οδύσσεια, Μέγας Αλέξανδρος, Μασίστας, Σπάρτακος, Ιούλιος Καίσαρ, Κλεοπάτρα, Ο Χιτών κ.ά.  Όλα αυτά και πολλά άλλα, που άφησαν τη σφραγίδα τους –έστω και ως cult movies- στην ιστορία του κινηματογράφου, αποτελούν το περιεχόμενο του Λεξικού ΧΛΑΜΥΔΑ.

Στην εμπλουτισμένη Β΄ έκδοση περιλαμβάνονται:

- Μια σύντομη ιστορία της εξέλιξης του είδους από το 1897 μέχρι το 2020
- Πλήρης αναλυτικός κατάλογος ταινιών (credits, σύνοψη και σχόλια) συμπεριλαμβανομένων και των νέων ταινιών μετά το 2010: Μαρία Μαγδαληνή, Μπεν Χουρ, Ανάσταση, Οι Θεοί της Αιγύπτου, Αστερίξ: Η Κατοικία των Θεών, Η Έξοδος: Θεοί και Βασιλιάδες, Νώε, Ηρακλής: Οι Θρακικοί Πόλεμοι, Ηρακλής: Η Αρχή του Θρύλου, 300: Η Άνοδος της Αυτοκρατορίας, Φωτιά Πάνω Από την Πομπηία, Η Οργή των Τιτάνων, Αθάνατοι και Ο Αετός της Αυτοκρατορίας
- Πάνω από 270 φωτογραφίες, αφίσες και στιγμιότυπα από τα back stage.
- Βιογραφικά σημειώματα των σημαντικότερων σκηνοθετών του είδους.
- Συνοπτικό ευρετήριο όλων των τίτλων (ελληνικών και ξένων) με τους οποίους έχουν προβληθεί κατά καιρούς οι ταινίες.
Το λεξικό θεωρήθηκε ως: «Το ευαγγέλιο της Χλαμύδας (...) Ένας οδηγός ταινιών με ήρωες της μυθολογίας της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης από τα πρώτα χρόνια του σινεμά (…)» από τον Γιάννη Ζουμπουλάκη στο «Βήμα της Κυριακής»)

Λίγα λόγια για το συγγραφέα: Ο Άγγελος Πολύδωρος, γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πολιτικές επιστήμες και δημόσια διοίκηση στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπου μελέτησε δημοσιογραφία και κινηματογράφο.  Άρχισε να γράφει το 1987 στην εφημερίδα «Αμαρυσία» και κριτική κινηματογράφου ξεκίνησε το 1990, ενώ από το 2011 συνεργάζεται και με το myfilm.gr. Πέραν της κριτικής ταινιών, έχει γράψει πολλά ειδικά κινηματογραφικά αφιερώματα και έρευνες («Ιστορία της Επιστημονικής Φαντασίας», «Τζέιμς Μποντ & Παγκοσμιοποίηση», «Λογοκρισία & Ελληνικός Κινηματογράφος» κ.ά.) 

Η «Χλαμύδα» είναι η πρώτη του μεγάλη έρευνα που κυκλοφόρησε σε βιβλίο (δύο εκδόσεις). 

INFO

Σελίδες: 280 / Σχήμα 14Χ21 εκ. / ISBN: 978-960-88260-7-6 / Λιανική τιμή: 25,00 ευρώ

Κεντρική διάθεση: Εκδόσεις Αμαρυσία / Ταχ. Δ/νση:  Οδός Αμαρυσίας Αρτέμιδος 27 - Μαρούσι 15123

Τηλέφωνα: 2108066485, 2108066507 / e-mail: info@amarysia.gr

===

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ  ERTNews στον ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΡΩΜΑΝΟ ΛΙΖΑΡΔΟ:

Ακριβώς δέκα χρόνια μετά την πρώτη έκδοση, το κινηματογραφικό λεξικό ΧΛΑΜΥΔΑ του Άγγελου Πολύδωρου επανακυκλοφόρησε το 2021 από τις Εκδόσεις Αμαρυσία, εμπλουτισμένο με νέες ταινίες και επιπλέον στοιχεία στις ταινίες της Α’ έκδοσης, νέα σχεδίαση και νέα ταξινόμηση. 

Το ertnews.gr μίλησε με τον συγγραφέα για τις ταινίες που συγκαταλέγονται στην ομπρέλα του όρου «Χλαμύδα» και για την πολύ ενδιαφέρουσα έρευνά του.

===

- Οι ταινίες που έγιναν γνωστές κάτω από τον πλαγιότιτλο “ταινίες χλαμύδας” έφεραν πρωτογενές υλικό για κοινωνιολογικές μελέτες σε εποχές που οι ήρωες στρέφονταν στις αρετές του αρχαίου πολιτισμού. Εσάς αρχικά 10 χρόνια πριν, τί σας κινητοποίησε να ολοκληρώσετε και να εκδώσετε την πρώτη σας έρευνα;

- Κινητοποιήθηκα όχι δέκα αλλά είκοσι χρόνια νωρίτερα. Συγκεκριμένα, τον Απρίλιο του 2000 λίγες μέρες πριν το Πάσχα, προκειμένου να δημιουργήσω ένα αφιέρωμα στην ΑΜΑΡΥΣΙΑ για «τα Πάθη του Χριστού όπως έχουν απεικονισθεί στο σινεμά», είχα ανατρέξει στο αρχείο μου για στοιχεία και φωτογραφίες. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, διαπίστωσα ότι οι θρησκευτικές, ιστορικές και ψευδο-ιστορικές ταινίες γύρω από την Αρχαία Ρώμη αλλά και την Ελληνική Μυθολογία και Ιστορία, ήταν περισσότερες απ’ όσες θυμόμουν να έχω δει από παιδί στο θερινό σινεμά Ρεξ του πατέρα μου στο Μαρούσι, ή που να έχω διαβάσει γι’ αυτές αργότερα. Έτσι, συναισθηματικά σκεπτόμενος, μετά τη δημοσίευση του αφιερώματος για «τα Πάθη του Χριστού στο σινεμά», συνέχισα την έρευνα από χόμπυ και δημιούργησα ένα blog για τις ταινίες Χλαμύδας, στο οποίο αναρτούσα ταινίες αυτού του είδους.

Αφορμή για το βιβλίο ήταν μια συζήτηση, που είχα το 2008 με τον φίλο δημοσιογράφο και κριτικό κινηματογράφου Γιάννη Ζουμπουλάκη. Έτσι, κατέβασα το blog και με συστηματική εργασία ξεκίνησα τη συγγραφή του λεξικού, το οποίο θεωρώ συμβολή στη θεωρία του σινεμά, αφού το είδος Χλαμύδα είναι αναπόσπαστο μέρος του και μάλιστα αφού διαπίστωσα ότι δεν υπήρχε κάτι παρόμοιο στον ελληνικό εκδοτικό χώρο. Έχω δει λεξικά για το Φιλμ Νουάρ, τον Φανταστικό Κινηματογράφο, τον Ευρωπαϊκό Κινηματογράφο, των Σκηνοθετών και άλλα, μη σας ζαλίζω τώρα. Αλλά λεξικό γι’ αυτές τις ταινίες που μεσουράνησαν στις δεκαετίες ’50 και ’60 δεν βρήκα και νομίζω ότι οι ταινίες Χλαμύδας, εδικαιούντο ένα, διότι όπως και όλες οι άλλες, μπορούν να διασκεδάζουν και ενίοτε να ψυχαγωγούν (με την έννοια της αγωγής της ψυχής) το θεατή.

Μπορεί παλαιότερα, να έφεραν πρωτογενές υλικό για κοινωνιολογικές μελέτες, αλλά το βιβλίο Χλαμύδα, είναι απλά ένα Λεξικό στο οποίο έχουν καταχωρηθεί αλφαβητικά, όλες οι ταινίες του είδους μαζί με τους βασικούς συντελεστές τους, μια σύντομη υπόθεση, backstage πληροφορίες και άλλα trivia καθώς και αφίσες ή φωτογραφίες που είχα συλλέξει από νέος και διασταύρωσα τους τίτλους τους, με το εργαλείο «αναζήτηση εικόνας» της Google. Το επιπλέον, του Λεξικού αυτού είναι ότι στον πρόλογο αναπτύσσω μια σύντομη ιστορία της εξέλιξης του είδους Peplum (ή Sword and Sandal, όπως το αποκαλούν οι Αμερικανοί).

- Η ανανεωμένη έκδοση του βιβλίου εκτός από τις έγχρωμες φωτογραφίες έχει εμπλουτιστεί και με συγχρονότερες ταινίες μονομάχων. Πέρα από το στοιχείο της μελαγχολικής αναπόλησης του είδους, θα θέλατε να σχολιάσετε την αξία των νεότερων ταινιών με παραδείγματα;

- Μου άρεσε ο διαχωρισμός των στοιχείων «μελαγχολικής αναπόλησης» και «αξίας των νεότερων», που κάνατε. Η Χλαμύδα άνθησε τη δεκαετία του 1950 με επικές υπερπαραγωγές, όπως τo «Κβο Βάντις» (1951) του Μ. Λερόι, και το «Μπεν Χουρ» (1959) του Γ. Γουάιλερ, κ.α. Στις δεκαετίας του ‘60 και του ‘70, η Ιταλία αντέγραφε τις αμερικανικές ταινίες με υπερβολική φαντασία, με απλοϊκά σενάρια και με χαμηλούς προϋπολογισμούς, στις οποίες πρωταγωνιστούσαν «αστέρες» τύπου Στιβ Ριβς, Κερκ Μόρις, Γκόρντον Σκοτ και άλλους bodybuilders που μετατράπηκαν σε ηθοποιούς. Μη ξεχνάμε ότι έβγαιναν τότε στις αίθουσες 15-20 ιταλικά φιλμ Χλαμύδας τον χρόνο, μεταξύ των οποίων και ταινίες «παρακολουθήµατα», µε τον Ούρσο και τον Μασίστα.

Δύο ηρώων που εµπλέκονται σε εξωπραγματικές περιπέτειες εναντίον αλλήλων, ή εναντίον του Ζορό, ή του Τζέκις Χαν, ή των 3 σωµατοφυλάκων κ.ά. Έτσι το επίπεδο έπεσε, επήλθε κορεσμός και το είδος, τη δεκαετία του ’70 αρχίζει να φθίνει για να επανέλθει το 2000, με αξιόλογες παραγωγές, τεχνικά άρτιες, από καταξιωμένους σκηνοθέτες και με αναγνωρισμένους ηθοποιούς, όπως ο «Μονομάχος» του Ρίντλεϊ Σκοτ, η «Τροία» του Βόλφγκανγκ Πέτερσεν, ο «Αλέξανδρος» του Όλιβερ Στόουν και οι «300» του Ζακ Σνάιντερ και άλλες λιγότερο αξιόλογες, πάντοτε όμως καλύτερες από τις πρώτες του είδους, οι οποίες διατηρούν όπως είπατε το στοιχείο της αναπόλησης.

- Σε μια εποχή που ο ελληνισμός, η αρχαία ιστορία και οι μύθοι τονίζουν (με λανθασμένο ή όχι τρόπο) την εθνική μας συνείδηση, οι ανάλογες ταινίες που έχουν αναφορά στην ιστορία μας, προάγουν ή κακοποιούν την ελληνολατρεία;

- Όπως αναφέρω και στην -ενσωματωμένη στο λεξικό- ιστορία του είδους Χλαμύδα, οι περισσότερες ταινίες Χλαμύδας διαστρεβλώνουν την ιστορία και τη μυθολογία μας. Υπάρχουν όμως και κάποιες, που την προάγουν ακόμα και χωρίς να το επιδιώκουν. Όπως το φιλμ «300» του Ζακ Σνάιντερ που προανέφερα, του οποίου αν και το σενάριο βασίζεται σε graphic novel και όχι στην ιστορία, τονίζει με ενάργεια τη γενναιότητα και την πίστη σε ιδανικά και στην πατρίδα («This is Sparta!» κραυγάζει ο Τζέραρντ Μπάτλερ) αυτών των λίγων πολεμιστών, απέναντι στην τεράστια πολεμική μηχανή των Περσών. Αναφέρομαι στο συγκεκριμένο φιλμ, επειδή όταν προβλήθηκε προκάλεσε πολλές και ποικίλες αντιδράσεις από τη βιαιότητα των σκηνών και την κτηνώδη βία εκ μέρους των Σπαρτιατών.

Όπως είχα γράψει τότε, πέραν της κινηματογραφικής κριτικής, δεν πιστεύω ότι οι σκληραγωγημένοι  Σπαρτιάτες, που χρησιμοποιούσαν τον Καιάδα για την καθαρότητα της φυλής, θα αντιμετώπιζαν τους εισβολείς Πέρσες «με το χαμόγελο στα χείλη». Ήταν γενναίοι, πιστοί στα ιδανικά τους και έσφαζαν αγρίως για την ελευθερία τους. Γνωρίζετε πολύ καλά, ότι οι γυναίκες και οι μανάδες τους πριν τη μάχη, τους έλεγαν «ή ταν ή επί τας». Δηλαδή «ή θα φέρεις πίσω την ασπίδα σου ή θα σε φέρουν πάνω σ’ αυτήν».

Ακόμα και ο Αλέξανδρος του Όλιβερ Στόουν, με όλα του τα πάθη και τα λάθη, που πάλι αμφισβητήθηκε όταν προβλήθηκε, νομίζω ότι προάγει, αν όχι την «ελληνολατρεία» που αναφέρατε, τουλάχιστον την ελληνική ιστορία. Και είχε και τον Κρίστοφερ Πλάμερ να υποδύεται τον Αριστοτέλη. Επιτρέψτε μου την επανάληψη: ο κινηματογράφος είναι πρώτα διασκέδαση και μετά αγωγή της ψυχής (ψυχαγωγία), για όποιον θέλει να ψάξει το θέμα. 

- Ο κινηματογράφος βάλλεται από τις υπερ-ηρωικές ταινίες, το μοναδικό σίγουρο στοίχημα των ταμείων. Θεωρείτε ότι οι ταινίες με τους μονομάχους ήταν προάγγελος αυτών ή αυτές αποτέλεσαν εξέλιξη του είδους;

- Θεωρώ ότι οι «υπερ-ηρωικές ταινίες, το μοναδικό σίγουρο στοίχημα των ταμείων» που είπατε, τα μπλοκμπάστερ όπως θα λέγαμε στα ελληνικά, αποτελούν εξέλιξη της ανάγκης του ανθρώπου για ήρωες. Θα είμαι σύντομος και επιγραμματικός. Ο Ζορζ Μελλιές το 1905 γύρισε την μικρού μήκους ταινία «Ο Οδυσσέας και ο γίγαντας Πολύφηµος». Το 1951 ο Λι Σόλεμ γύρισε το «Superman and the Mole Men» και το 1958 ο Πιέτρο Φρανσίσκι  γύρισε τους «Άθλους του Ηρακλή». Ύστερα, ακολούθησαν και οι ήρωες της Marvel και της DC Comics. Μετά δε το 2000, επανεμφανίστηκε ο Ηρακλής με τρεις αν θυμάμαι καλά ταινίες. 

- Αρκετές από τις πρώτες ταινίες “χλαμύδας” ήταν πρόχειρα φτιαγμένες, κακότεχνα παιγμένες, με μονοδιάστατους ήρωες που εξυπηρετούσαν μονάχα την πορεία του ήρωα προς τη νίκη. (α) πως ερμηνεύετε την ανάγκη των θεατών να παρακολουθούν ιστορίες που γνωρίζουν, χωρίς εκπλήξεις και ανατροπές; (β) υπάρχουν ταινίες που θα θέλατε να αναφέρετε που ξεπέρασαν αυτή τη φόρμα;

- Συμφωνώ μαζί σας, ότι ήταν πρόχειρα φτιαγμένες, κακοπαιγμένες, με μονοδιάστατους ήρωες που εξυπηρετούσαν μονάχα την πορεία του ήρωα προς τη νίκη, αλλά δεν νομίζω ότι αυτό συνέβαινε μόνο στις ταινίες Χλαμύδας. Απαντώντας στο πρώτο σκέλος της  ερώτησής σας, πιστεύω, ότι ο ηρωισμός και το υπερθέαμα συγκινούσαν τους θεατές από τα πρώτα χρόνια του σινεμά, γι’ αυτό και οι εταιρίες συνέχισαν να γυρίζουν ταινίες με τα δύο αυτά στοιχεία. Έχουμε παράδειγμα τις ασπρόμαυρες “Cabiria” του Παστρόνε και «Μισαλλοδοξία» του Γκρίφιθ. Μεγαλοπρεπή ντεκόρ σε φυσικό μέγεθος, πλήθος κομπάρσων, χιλιάδες κοστούμια και ατελείωτος οπλισμός. Προσθέστε αργότερα τον ήχο, τη χρήση του χρώματος, τα σπέσιαλ εφέ και την ευρεία οθόνη. Όλα αυτά ελκύουν τους θεατές, ακόμα κι όταν δεν υπάρχουν εκπλήξεις και ανατροπές στο φινάλε. Και μιλώντας για εκπλήξεις και ανατροπές στο φινάλε, θα φέρω παράδειγμα τις ταινίες του Τζέιμς Μποντ. Εξήντα χρόνια τώρα οι θεατές γέμιζαν τις αίθουσες γνωρίζοντας ότι ο Μποντ θα παραμείνει αήττητος. Απαντώντας στο δεύτερο σκέλος της ερώτησης, δεν θα αναφέρω ταινίες που ξεπέρασαν αυτή τη φόρμα, διότι μπορεί να με διαψεύσει κάποιο prequel από αυτές. Θεωρώ τα prequel μεγάλη ανατροπή των φινάλε. Όλοι έχουμε διαπιστώσει, ότι ακόμα κι αν έχει πεθάνει ο κεντρικός ήρωας στο τέλος μιας επιτυχημένης ταινίας, αργότερα κυκλοφορούν νέες ταινίες με ιστορίες από το παρελθόν του. Κάθε εποχή έχει ανάγκη από ήρωες και οι παραγωγοί το βλέπουν αυτό.

- Στη “Χλαμύδα” βλέπουμε και ταινίες θρησκευτικού ενδιαφέροντος, οι περισσότερες μάλιστα αγιογραφίες του θεανθρώπου. Θα μας μιλήσετε για αυτές; Τί εξυπηρετούσαν και τι εξυπηρετούν στο σήμερα;

- Αποτελούν υποκατηγορία του είδους Χλαμύδα και θεωρώ ότι τις τοποθέτησε εκεί η εξέλιξη του είδους, ξεκινώντας από το γεγονός ότι ο Θεάνθρωπος, όπως και οι πριν από αυτόν προφήτες, ζούσαν στην Ιουδαία την εποχή που αυτή βρισκόταν υπό την κατοχή των Ρωμαίων. Θα αναφέρω ένα παράδειγμα. Δείτε μια αφίσα από το δημοφιλές φιλμ «Μπεν Χουρ» του Γουίλιαμ Γουάιλερ που έχει υπότιτλο «Μια ιστορία του Χριστού». Παρ’ όλο που το φιλμ επικεντρώνεται στη σχέση του Μπεν Χουρ και του Μεσσάλα που τον είχε στείλει στα κάτεργα, υπάρχει μια σκηνή που καθήλωσε τους θεατές εκείνη την εποχή. Επιτρέψτε μου να σας τη θυμίσω: Καθώς ο Μπεν Χουρ  και άλλοι σκλάβοι μεταφέρονται προς τα πλοία για να εργαστούν αλυσοδεμένοι ως κωπηλάτες, σταματούν στη Ναζαρέτ να ποτίσουν τα άλογα των Ρωμαίων και διασταυρώνονται με τον Χριστό και τους μαθητές του. Ο Μπεν Χουρ καταπονημένος ζητάει απεγνωσμένα νερό, αλλά ο Εκατόνταρχος του το αρνείται. Καταρρέει, αλλά τον πλησιάζει ο Χριστός και του δίνει ένα μικρό κύπελο, που περιέχει ατελείωτο νερό για να πιεί και να ρίξει στο πρόσωπό του. Πρόκειται για το πρώτο θαύμα του Θεανθρώπου στην ταινία. Το επόμενο θαύμα είναι όταν ο Μπεν Χουρ επιστρέφει στο σπίτι του στην Ιουδαία, έχοντας νικήσει και τον Μεσσάλα στη γνωστή αρματοδρομία και του ανακοινώνουν ότι η μητέρα του και η αδελφή του είναι λεπρές και ζουν σε «κοινόβιο» λεπρών. Ο Μπεν Χουρ τις επισκέπτεται και τις πείθει πως αν πιστέψουν στο Χριστό, όπως αυτός θα θεραπευτούν, όπως και γίνεται. Μπορώ να σας αναφέρω και άλλα παρόμοια φιλμ, θρησκευτικού ενδιαφέροντος όπως, το «Βαραββάς» ή το «Ο Χιτών» και άλλα μέχρι το πρόσφατο «Ανάσταση» (Risen, 2016) του Κέβιν Ρέινολντς, στο οποίο ο σκηνοθέτης εξετάζει µε άλλη οπτική την Ανάσταση του Χριστού. Την αντιμετωπίζει ως αστυνομικό μυστήριο που καλείται να λύσει ένας Ρωμαίος αξιωματικός, ο οποίος έχει επιφορτιστεί από τον Πόντιο Πιλάτο, να ανακαλύψει επειγόντως το σώμα του Χριστού, ώστε να σταματήσουν οι φήμες περί Ανάστασης, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αιτία για πρόκληση εξεγέρσεων στην Ιερουσαλήμ µε κίνδυνο επέκτασης στην επαρχία.

Και εδώ επιστρέφουμε στην προηγούμενη ερώτησή σας. Αν και το φινάλε της ιστορίας είναι γνωστό, το φιλμ παρακολουθείται με ενδιαφέρον χάρη και στην ερμηνεία του Γιόζεφ Φάινς στον ρόλο του Ρωμαίου αξιωματικού, ο οποίος ανακρίνοντας τους στρατιώτες που φρουρούσαν τον τάφο, τους οπαδούς του Ιησού, τη Μαρία Μαγδαληνή και τους Αποστόλους, αλλάζει τα πιστεύω του.

Με τα παραδείγματα που προανάφερα θέλω να πω ότι δεν είναι όλες οι ταινίες αποκλειστικά θρησκευτικού ενδιαφέροντος και υπάρχουν αρκετές από αυτές στο Λεξικό, το οποίο είναι αυστηρά «μια καταγραφή» του είδους, με στοιχείο της αναγνώρισης των φιλμ αυτών, τη χρονική περίοδο που καλύπτουν και η οποία ξεκινά από τη δημιουργία του κόσμου, όπως την αφηγείται η Παλαιά Διαθήκη (περίπου 7000 – 3000 π.Χ.) και περνώντας μέσα και από την Ελληνική Μυθολογία φτάνει μέχρι την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (λίγο πριν το 600 µ.Χ.). Είναι μια διάκριση, που την έκανε στη χώρα µας ο σκηνοθέτης Χρήστος Χαλκιάς σε μια εξαιρετική ιστορική μελέτη του στο περιοδικό «Αρχαιολογία» το 1990. Το ερώτημα, τι εξυπηρετούσαν και τι εξυπηρετούν σήμερα, με βασανίζει και μένα. Κινηματογραφικά μιλώντας, αναρωτιέμαι κι εγώ, τι εξυπηρετούν σήμερα τα αμερικανικά θρίλερ δράσης, με ήρωες που ζωσμένοι με εκρηκτικά ανατινάζονται ανάμεσα σε ανύποπτους ανθρώπους, κραυγάζοντας το όνομα του θεού τους;

- Μοιάζει παράξενο αλλά ανάμεσα στις ταινίες που επιλέξατε, βρίσκουμε τη Μήδεια του Παζολίνι με τη Μαρία Κάλλας στον πρωταγωνιστικό ρόλο και τις Τρωάδες του Κακογιάννη. Αυτές οι ταινίες πώς δεν κινδύνεψαν να γίνουν γραφικές κάτω από τον ίδιο θεματικό άξονα;

- Κατά την ταπεινή μου γνώμη, δεν κινδυνεύουν να γίνουν γραφικές, με το να τις συμπεριλάβω στο Λεξικό. Είναι πανίσχυρες. Είναι δυο κινηματογραφικά αριστουργήματα, των οποίων τα σενάρια βασίζονται στην αρχαιότητα που περιέγραψα προηγουμένως. Η «Μήδεια» και οι «Τρωάδες» είναι πασίγνωστες τραγωδίες του Ευριπίδη, δοσμένες με τη διαφορετική ματιά του ανυπέρβλητου Παζολίνι η πρώτη, και του μοναδικού Μιχάλη Κακογιάννη η δεύτερη. Τα θέματα που θίγουν και με τον τρόπο που τα αντιμετωπίζουν οι δύο σκηνοθέτες, προάγουν και την κινηματογραφική τέχνη και την «ελληνολατρεία» που προαναφέρατε. Είναι πραγματική αγωγή της ψυχής, για μένα. 

- Γιατί οι Έλληνες δεν τολμούν να κάνουν ταινίες «Χλαμύδας»;

- Δεν ξέρω. Ίσως πιστεύουν ότι έχουν καλυφθεί από το Χόλιγουντ και την Τσινετσιτά. Αστειεύομαι. Πραγματικά δεν ξέρω. Πάντως, η ιστορία και η μυθολογία μας, προσφέρουν πλούσιες ιδέες για αυτό και για άλλα κινηματογραφικά είδη, χωρίς μάλιστα πνευματικά δικαιώματα. Πριν αρκετά χρόνια είχα διαβάσει δύο μυθιστορήματα Επιστημονικής Φαντασίας του Στυλιανού Μωυσείδη, εμπνευσμένα από την Ελληνική Μυθολογία: το «Τάλως», στο οποίο μια διαρροή ραδιενέργειας ενεργοποιεί από τα βάθη του Κρητικού πελάγους τον Τάλω, το γιγαντιαίο ρομπότ που είχε κατασκευάσει ο θεός Ήφαιστος και το «Όταν ξυπνήσουν οι Τιτάνες», στο οποίο τα μυθικά τέρατα ξυπνούν από τα έργα για την εκτροπή του Αχελώου ποταμού. Άρα, ιδέες υπάρχουν.

(Βλέπε ΕΔΩ)

===

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΤΑΣΟ ΜΕΡΓΙΑΝΝΗ της εφημερίδας ΑΜΑΡΥΣΙΑ:

Για τους συστηματικούς αναγνώστες της ΑΜΑΡΥΣΙΑΣ, ο Άγγελος Πολύδωρος δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, καθώς είναι βέβαιο ότι τον γνωρίζουν μέσα από την στήλη «Έπεα Πτερόεντα» την οποία διατηρεί τα τελευταία 30 χρόνια και στην οποία λοιδoρεί τα κακώς κείμενα της καθημερινότητας, καθώς και από τα πολιτιστικά θέματα πoυ επιμελείται τόσο στο καθημερινό όσο και στο εβδομαδιαίο φύλλο της εφημερίδας.

Συνδυάζοντας δυο από τις μεγάλες του αγάπες (σινεμά, ανάγνωση) δέκα χρόνια μετά από την πρώτη έκδοση, ο Άγγελος Πολύδωρος επανασυστήνει στο κοινό το λεξικό ταινιών με τίτλο «ΧΛΑΜΥΔΑ» (εκδόσεις ΑΜΑΡΥΣΙΑ).

Το βιβλίο αποτελεί μια λεπτομερή καταγραφή των «sword and sandal movies» (ταινίες με «σπαθιά και σανδάλια») όπως έχει επικρατήσει να αποκαλούνται. Ταινίες που καλύπτουν μια χρονική περίοδο που ξεκινά από τις απαρχές του κόσμου, περνούν μέσα από την πλούσια Ελληνική Μυθολογία και φτάνουν μέχρι την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Κυρίως, όμως, ταινίες που στάθηκαν αφορμή για να διευρύνουμε το γνωσιακό μας υπόβαθρο, ανοίγοντας ένα βιβλίο ιστορίας ή μυθολογίας.

===

- Δέκα χρόνια μετά την πρώτη έκδοση, το κινηματογραφικό λεξικό «ΧΛΑΜΥΔΑ» επανακυκλοφορεί εμπλουτισμένο με νέες ταινίες και πρόσθετο υλικό. Τι σας οδήγησε στην επανέκδοσή του; Υπήρξε τόσο μεγάλη παραγωγή ταινιών με παρόμοιο περιεχόμενο την τελευταία δεκαετία;

- Δεν ήταν θέμα μεγάλης παραγωγής. Από το 2011 και μέχρι το 2020 γυρίστηκαν δεκαπέντε ταινίες με παρόμοιο περιεχόμενο. Το λεξικό κυκλοφόρησε πάλι, επειδή η πρώτη έκδοση είχε εξαντληθεί. Η καραντίνα για τον covid-19 στάθηκε αφορμή να εξετάσω την επανέκδοσή του και τελικά υπήρξε δημιουργική. Η επιμελήτρια της έκδοσης Μαίρη Φάρρου, όταν της ανέφερα τη σκέψη μου είπε: «Ετοίμασέ το εσύ και θα το κάνουμε καλύτερο από το πρώτο», ενώ η σχεδιάστρια σελίδων Κέλλυ Λάγγα, συμφώνησε ότι «εχθρός του καλού είναι το καλύτερο».

- Με ποια αφορμή ή αιτία, είχε εκδοθεί το πρώτο βιβλίο πριν από δέκα χρόνια;

- Η αφορμή μού δόθηκε όχι δέκα αλλά είκοσι χρόνια νωρίτερα. Συγκεκριμένα, τον Απρίλιο του 2000 λίγες μέρες πριν το Πάσχα, προκειμένου να δημιουργήσω ένα αφιέρωμα στην ΑΜΑΡΥΣΙΑ για «τα Πάθη του Χριστού όπως έχουν απεικονισθεί στο σινεμά», είχα ανατρέξει στο αρχείο μου για στοιχεία και φωτογραφίες. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, διαπίστωσα ότι οι θρησκευτικές, ιστορικές και ψευδο-ιστορικές ταινίες γύρω από την Αρχαία Ρώμη αλλά και την Ελληνική Μυθολογία και Ιστορία, ήταν περισσότερες απ’ όσες θυμόμουν να έχω δει από παιδί στο θερινό κινηματοθέατρο ΡΕΞ Αμαρουσίου του πατέρα μου ή που διαβάσει αργότερα.

Έτσι, συναισθηματικά σκεπτόμενος, μετά τη δημοσίευση του αφιερώματος για τα Πάθη του Χριστού, δημιούργησα ένα blog για τις ταινίες Χλαμύδας, στο οποίο αναρτούσα όλες αυτές τις ταινίες. Την ιδέα για έκδοση βιβλίου, μου την έδωσε το 2008 ο γνωστός δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφου Γιάννης Ζουμπουλάκης, σε μια συζήτηση που είχαμε. Επειδή δε, η έκδοση βιβλίου στην Ελλάδα δεν είναι εύκολη υπόθεση, με βοήθησε σημαντικά σ’ αυτό ο εκδότης της ΑΜΑΡΥΣΙΑΣ Χρήστος Ζαγκλής.

- Ποιά είναι η αγαπημένη σας ταινία από όσες αναφέρετε στο βιβλίο σας και γιατί;

- Πριν την έκδοση του βιβλίου, είχα δημοσιεύσει στην ΑΜΑΡΥΣΙΑ τις «100 αγαπημένες» μου ταινίες. Ανάμεσά τους, είναι και τρεις του λεξικού: «Ο χιτών» (1953) του Χένρι Κόστερ, «Μπεν Χουρ» (1959) του Γουίλιαμ Γουάιλερ και η σάτιρα των Μόντυ Πάιθον «Ένας προφήτης μα τι προφήτης» (1979). «Ο Χιτών» μου άρεσε, ως η πρώτη Σινεμασκόπ ταινία. Στάθηκε αφορμή να γκρεμίσουμε τη σκηνή στο ΡΕΞ, για να κατασκευάσουμε την «τεράστια» σινεμασκόπ οθόνη. Καθαρά συναισθηματική επιλογή. Το «Μπεν Χουρ» μου άρεσε ως άρτιο τεχνολογικό επίτευγμα. Η κλασσική πλέον σκηνή της μονομαχίας στο στάδιο είναι ανεπανάληπτη. Φαντάσου ένα στάδιο σε φυσικό μέγεθος, χιλιάδες κομπάρσους ως θεατές και την κάμερα να τρέχει ανάμεσα στα άρματα των μονομάχων. Τέλος, η σάτιρα των Μόντι Πάιθον μου άρεσε, επειδή ανατρέπει όλα τα στερεότυπα των ταινιών αυτού του είδους.

- Πώς ξεκίνησε η άνθιση του είδους των ταινιών «Χλαμύδα» και πώς θα περιγράφατε τη σημερινή τους κατάσταση σε σχέση με το παγκόσμιο κινηματογραφικό status;

- Οι απαρχές του είδους βρίσκονται κοντά στην ανακάλυψη του κινηματογράφου. Ο αείµνηστος κριτικός και ιστορικός κινηματογράφου Μπάµπης Ακτσόγλου, είχε γράψει ότι πρώτη ταινία του είδους είναι «Ο Νέρων, ταΐζοντας τα ψάρια του µε σκλάβους» του Promio (1897). Πιστεύω, ότι το ιστορικό και το θρησκευτικό θέαμα, συγκινούσαν τους θεατές από τα πρώτα χρόνια του σινεμά. Έχουμε παράδειγμα τις ασπρόμαυρες «Cabiria» του Παστρόνε και «Μισαλλοδοξία» του Γκρίφιθ. Μεγαλοπρεπή ντεκόρ σε φυσικό μέγεθος, πλήθος κομπάρσων, χιλιάδες κοστούμια και ατελείωτος οπλισμός. Προσθέστε αργότερα τον ήχο, τη χρήση του χρώματος και την ευρεία οθόνη. Όλα αυτά ελκύουν τους θεατές και φέρνουν χρήμα στους παραγωγούς. Στην Ιταλία δεν χάνουν την ευκαιρία. Η μυθολογία και η ιστορία τους παρέχουν πολλά θέματα. Ύστερα έχουμε και την ελληνική μυθολογία και ιστορία. Έτσι στη δεκαετία του ’60 παρατηρείται μεγάλος ανταγωνισμός. Τα στούντιο μετατρέπονται σε ανάκτορα, στάδια και αρένες της αρχαιότητας. Μέχρι τα τέλη του ’70 γυρίζονται δεκάδες ταινίες.

Ύστερα, ήρθε η τηλεόραση και το είδος φθίνει, σχεδόν εξαφανίζεται. Ξαφνικά στις αρχές του 21ου αιώνα έρχεται ο «Μονομάχος» του Ρίντλεϊ Σκοτ και ο κόσμος διαβάζει ότι ο Ράσελ Κρόου παλεύει στην αρένα με μια τίγρη… που δεν υπάρχει. Την έχουν προσθέσει ψηφιακά. Όπως και τους χιλιάδες θεατές στις κερκίδες. Τα πράγματα γίνονται πιο εύκολα. Το κόστος των ταινιών μειώνεται και «πέφτει» στους graphic designers, που πληθαίνουν. Αρχίζουν να γυρίζονται ταινίες αποκλειστικά για την τηλεόραση. Και δεν φτάνει αυτό. Οι οθόνες τηλεοράσεων μεγαλώνουν εντυπωσιακά. Οι πλατφόρμες δεν χάνουν την ευκαιρία. Γίνονται παραγωγοί δικών τους ταινιών και μαζί με αυτές προβάλλουν, «για ιστορικούς λόγους» και ταινίες των δεκαετιών του ’60 και του ’70. Στο Netflix, για παράδειγμα, προβάλλονται ο «Σπάρτακος» (σειρά 39 επεισοδίων του 2010) και η «Τροία» (σειρά 8 επεισοδίων του 2018) μαζί με το «Μονομάχο» (του 2000) και το «Ιάσων & οι Αργοναύτες» (του 1963). Το είδος δεν θα χαθεί γιατί προσφέρει θέαμα…

- Κλειστές αίθουσες λόγω πανδημίας ή ανοικτές μόνο με εμβολιασμένους, πλατφόρμες με live streaming που λειτουργούν ως παραγωγοί και διανομείς ταινιών, παράνομο downloading… Κατά τη γνώμη σας, πού βαδίζει σήμερα ο κινηματογράφος σε παγκόσμιο επίπεδο και ποιό θεωρείτε ότι θα είναι το μέλλον του;

- Οι συνωμοσιολόγοι φοβούνται ότι μας απομονώνουν στα σπίτια να βλέπουμε ταινίες on demand. Στην πραγματικότητα γίνεται εμπόριο και υπάρχει έντονος ανταγωνισμός, αλλά τη μαγεία της σκοτεινής αίθουσας, με άλλους δίπλα σου που έχουν το ίδιο γούστο, κανείς δεν μπορεί να την αντικαταστήσει. Θεωρώ ότι ο κινηματογράφος, ως λαϊκή διασκέδαση και ψυχαγωγία, θα βρει τρόπο να επιβιώσει. Η ιστορία και η εξέλιξή του το έχουν αποδείξει. Όσο για το downloading από μη επίσημες ιστοσελίδες, θα πρέπει να αναρωτηθούμε όπως οι αρχαίοι Ρωμαίοι: Cui bono?

- Σε προσωπικό επίπεδο, πώς οι σπουδές σας στις Πολιτικές Επιστήμες και τη Νομική σάς οδήγησαν στη δημοσιογραφία και την κριτική κινηματογραφικών ταινιών;

Δεν με οδήγησαν οι σπουδές. Αντίθετα το πάθος μου για τη δημοσιογραφία και το σινεμά με οδήγησαν σ’ αυτές. Στην Πάντειο (Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών, τότε) μπήκα με την ελπίδα, ότι μέχρι να αποφοιτήσω θα ιδρυόταν το Τμήμα Επικοινωνίας. Δυστυχώς, δεν είχε ιδρυθεί ούτε και όταν αποφοιτούσα από τη Νομική του Καποδιστριακού, όπου και εκεί υπήρχε προοπτική δημιουργίας Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ. Για να αντιληφθείτε το πάθος μου, θα αναφέρω ότι πρώτη πτυχιακή μου εργασία, είχε ως θέμα την «Ιστορία του Ελληνικού Τύπου» και η δεύτερη την «Επίδραση του κινηματογράφου στην κοινωνία».

- Έχετε δει και γράψει κριτική για ταινίες «ων ουκ έστιν αριθμός». Υπήρξε κάποια από αυτές που για κάποιον λόγο (προσωπικό, επαγγελματικό, ή άλλο) σας «στοίχειωσε»;

- Ναι. Ο «Εξορκιστής» του Γουίλιαμ Φρίντκιν. Την είδα πρώτη φορά το 1974 στο «Ράδιο Σίτυ» σε γιγαντο-οθόνη όπου προβάλλονταν ελάχιστες ταινίες με το σύστημα Σινεράμα. Με μαγνήτισαν οι ερμηνείες, η εκπληκτική φωτογραφία, ενώ με σοκάρισε ο ωμός ρεαλισμός των εφέ. Το 1998 (που ως κοινό είχαμε «μπουχτίσει» με τέτοιου είδους ταινίες) είδα την πλήρη εκδοχή του σκηνοθέτη με τις σκηνές που είχαν κοπεί την πρώτη φορά, ώστε να κριθεί «κατάλληλη για τους άνω των 18 ετών». Ανατρίχιασα. Μετά τον «Εξορκιστή», όλες τις άλλες ταινίες του είδους τις θεωρώ αστείες.

- Πέρα από τον κινηματογράφο τι σας κάνει να αποφορτίζεστε;

- Το διάβασμα. Το περπάτημα με συννεφιά το χειμώνα και το κολύμπι το καλοκαίρι. Είμαι και φιλοτελιστής, αλλά μετά την επικράτηση του e-mail, εγκατέλειψα το χόμπι.

(Βλέπε ΕΔΩ)

===

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ  booksitting.wordpress.com ΣΤΗΝ ΤΙΝΑ ΠΑΝΩΡΙΟΥ: 

(Βλέπε ΕΔΩ)

===

Ο ΘΟΔΩΡΟΣ ΣΟΥΜΑΣ ΕΓΡΑΨΕ ΓΙΑ ΤΗ Β΄ ΕΚΔΟΣΗ στο Cinephilia και στο Fractalart:

Το κινηματογραφικό λεξικό ταινιών peplum ή ψευδοϊστορικών ελληνορωμαϊκών, με τίτλο “Χλαμύδα”, με μπορντό αυτή τη φορά εξώφυλλο, του Άγγελου Πολύδωρου, κριτικού κινηματογράφου στην εφημερίδα Αμαρυσία και στο myfilm.gr για πολλά χρόνια, είναι συμπληρωμένη και ανανεωμένη επανέκδοση του προηγούμενου βιβλίου του με το ίδιο θέμα. 

Η έκδοση που κυκλοφόρησε φέτος (2021) με περισσότερες σελίδες από αυτή του 2011 και περισσότερες ταινίες peplum, με πιο πολλές φωτογραφίες και περισσότερα στοιχεία για όλες τις ταινίες, είναι στοιχεία που δεν υπήρχαν στην παλιά έκδοση. Το πρωτότυπο για τα ελληνικά δεδομένα βιβλίο αναφέρεται στα φιλμ του κινηματογραφικού είδους sword and sandal movies (ξίφος και σανδάλια) ή peplum ή ταινίες χλαμύδας στα ελληνικά, δηλαδή στις ταινίες της ρωμαϊκής & αρχαιοελληνικής εποχής και θεματικής, καθώς επίσης βασισμένες σε ιστορίες της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης. Το βιβλίο του Α.Πολύδωρου επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις Αμαρυσία. Η σχεδίασή της “μπορντό” επανέκδοσης, τα περιεχόμενα στα δυο εξώφυλλα όπου υπάρχουν άλλες, πλούσιες φωτογραφίες (από ταινίες των ετών μεταξύ 2010 – 2020) και στο περιεχόμενο του βιβλίου, είναι διαφορετικές. Επιπροσθέτως ενυπάρχουν πολλές έγχρωμες φωτογραφίες (όχι όπως στην παλιά έκδοση, όπου έγχρωμη ήταν μόνο η gallery με τις αφίσες και τις φωτογραφίες από τα γυρίσματα των ταινιών). Για την παλιά, πράσινου εξώφυλλου, έκδοση είχε δουλέψει 5 χρόνια και για τη τελευταία έκδοση δούλεψε καθ’ όλη την καραντίνα του 2020.

Βασικό κίνητρο του Άγγελου Πολύδωρου απετέλεσε πως τα φιλμ αυτά αναφέρονται συχνά, με τον φαντασμαγορικό και μυθοποιητικό τρόπο τους, στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό και στους μύθους του. Κανείς δεν ξεχνά τις επικές, μερικές φορές κλασικές ταινίες Μπεν Χουρ (1959), του σπουδαίου Αμερικανού σκηνοθέτη Γουίλιαμ Γουάιλερ, τις δύο Κλεοπάτρες, του σπουδαίου Σεσίλ Ντε Μιλ (1934) και του πνευματώδους Τζ. Μάνκεβιτς (1963)• το Οι Δέκα Εντολές (1956), του Σεσίλ Ντε Μιλ, τον κοινωνικοπολιτικό Σπάρτακο (1960) του μεγάλου Στ. Κιούμπρικ, το Ο Βασιλεύς του Βασιλέως (1961), του καλλιτέχνη Νίκολας Ρέι• το Ο Δημήτριος και οι μονομάχοι (1954), του Ντέλμερ Ντέιβις, την Οδύσσεια (1955), του Καμερίνι, τον Χιτώνα (1953), του Χένρι Κόστερ, κ.α. που βλέπουμε στις μεγάλες χριστιανικές γιορτές στην τηλεόραση.

Πρώτος ασχολήθηκε με τα ρωμαϊκά και αρχαιοελληνικά φιλμ εποχής, μάλλον ο Γάλλος, ποιητικός σκηνοθέτης του βωβού, Ζ. Μελιές. Επίσης, η γαλλική εταιρεία παραγωγής Pathé έφτιαξε βωβές, ψευδοϊστορικές ταινίες. Σημαντικοί Αμερικανοί σκηνοθέτες που ασχολήθηκαν πολύ με το είδος είναι ο αισθησιακός και πολύχρωμος Σεσίλ Ντε Μιλ και ο Ντέλμερ Ντέιβις. Τα σενάρια έχουν μια στάνταρ δομή. Χρησιμοποιούνται εντυπωσιακά και πειστικά ειδικά εφέ.

Το πολύ κατατοπιστικό λεξικό “Χλαμύδα” του Άγγ. Πολύδωρου περιέχει μια ενδιαφέρουσα κι ενημερωτική εισαγωγή στο είδος, μια σύντομη ιστορία της εξέλιξης του είδους από το 1897 μέχρι το 2020, και κατόπιν ένα πλήρες λεξικό ταινιών. Oι ταινίες αυτές συνήθως διαστρέβλωναν την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία και ιστορία και αποτελούν λαϊκές, εμπορικές κι ενίοτε cult ταινίες. Ο παραγωγικός κανόνας τους είναι “αίμα, σεξ και Βίβλος”. Παραδείγματα τέτοιων ταινιών παραποίησης της ιστορίας και μυθολογίας είναι οι Ηρακλής, Ο Ιάσων και οι Αργοναύτες, Ο Τρωικός Πόλεμος, Οδύσσεια, Μέγας Αλέξανδρος, Μασίστας, Σπάρτακος, Ιούλιος Καίσαρ, Οι Τελευταίες Μέρες της Πομπηίας, κ.α. Ο Ηρακλής, ο Ιάσων, ο Λεωνίδας, ο Σπάρτακος, ο Σαμψών, ο Δημήτριος και ο Μέγας Αλέξανδρος είναι μερικά από τα πρόσωπα της μυθολογίας ή ιστορίας που ήσαν οι ήρωες των σχετικών φιλμ. Ήρωες των ιταλικών παραγωγών  ήσαν και ο Μασίστας κι ο Ούρσος, που ενίοτε πολεμούν με τον Ζορό, τον Τζένγκις Χαν, ακόμη και τους τρεις σωματοφύλακες, προς τέρψιν του φιλοθεάμονος κοινού και των πιτσιρικάδων!…

Ως είδος η «χλαμύδα», το peplum, άνθησε τη δεκαετία του 1950. Η ιταλική Τσινετσιτά οδηγήθηκε στη σχετική απομίμηση του Χόλυγουντ και παρήγαγε ταινίες “χλαμύδας”, στις οποίες συμμετείχε με κεφάλαια το Χόλυγουντ λόγω των φθηνών, ιταλικών εργατικών χεριών. Έτσι έγιναν υπερπαραγωγές στην Ιταλία, όπως τα Κβο Βάντις (1951) του Μ.Λερόι, και ο Μπεν Χουρ (1959) του Γ. Γουάιλερ, κ.α..

Στις δεκαετίας του 1960 και του 1970, η Ιταλία αντιγράφει προχειροφτιαγμένες, με χαμηλούς προϋπολογισμούς, με υπερβολική φαντασία, “εξτραβαγκάντσες” και απλοϊκά σενάρια, τις επικές, ενδιαφέρουσες, “ψευδοϊστορικές”, peplum αμερικανικές ταινίες• παράγει στην Τσινετσιτά την ιταλική «χλαμύδα», με σταρ τύπου Στιβ Ριβς, Κερκ Μόρις, Γκόρντον Σκοτ, καθώς και άλλους μποντιμπίλντερς που μετατράπηκαν σε ηθοποιούς. Έβγαιναν τότε στις αίθουσες περίπου 15 ιταλικά φιλμ χλαμύδας τον χρόνο! Πρόκειται για σινεμά που φθίνει στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Φυσικά οι καθαρά χολυγουντιανές, ταινίες ελληνορωμαϊκής εποχής ήταν πολύ καλύτερες από καλλιτεχνική άποψη, ως προς τα σενάρια, τη σκηνοθεσία, την art direction, την ηθοποιία, τα ειδικά εφέ και τα πλούσια σκηνικά.

Το είδος επανήλθε μεταγενέστερα, πρόσφατα, πιο ευπρόσωπα, με τις αμερικάνικες επιτυχίες του Μονομάχου, του αξιόλογου Ρίντλεϊ Σκοτ, το 2000, την Τροία (2004) του Β. Πέτερσεν, τον Αλέξανδρο (2004) του ταλαντούχου Όλιβερ Στόουν, τους 300, του Ζακ Σνάιντερ, το 2006, την κακόγουστη  Τιτανομαχία (2010), το 300: Η άνοδος της Αυτοκρατορίας (2014), ψευδοϊστορικά, εμπορικά φιλμ εποχής. Πιθανά να με ενδιέφερε ο συγγραφέας να ασχοληθεί σε κάποιο κομμάτι του βιβλίου αποκλειστικά με τις πρόσφατες ταινίες “ξίφος και σανδάλια” και όχι μόνο να τις εντάξει στο συνολικό σώμα του λεξικού του. Συμπερασματικά αξίζει να αγοράσετε ως χριστουγεννιάτικο δώρο στον εαυτό σας και στους άλλους και να διαβάσετε το βιβλίο γιατί θα ενημερωθείτε πλήρως και με τρόπο γλαφυρό και διασκεδαστικό, για το ιδιαίτερο, κινηματογραφικό αυτό θέμα και είδος.

(Ο Θόδωρος Σούμας είναι συγγραφέας, θεωρητικός του κινηματογράφου και κριτικός)

===

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΤΗΣ  ΝΕΤ (12/1/2012)

ΕΓΡΑΨΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ Α΄ ΕΚΔΟΣΗ

Χρήστος Νάστος στο blog mikrosserifis στις 18-9-2014 με τίτλο «Εμείς προτείνουμε...»: «Μία εκδοτική έκπληξη αποτέλεσε για τον γράφοντα το βιβλίο αυτό το 2011, σε μία εποχή άκρατης κρίσης, οικονομικής και πνευματικής της χώρας μας. Όλες οι ταινίες που περιλαμβάνονται σε αυτό το κομψότατο βιβλίο των 210 σελίδων υπό τη μορφή ενός κινηματογραφικού λεξικού και ως μία πρώτη καταγραφή, αποτελούν τη κατηγορία που το Χόλιγουντ ονόμασε "Sword and Sandal Movies", ενώ η θρυλική Ιταλική Τσινετσιτά (από τα studios της οποίας προέρχονται οι περισσότερες ταινίες του βιβλίου) μετονόμασε σε peplum (χλαμύδα στα ελληνικά). Ταινίες που αποτύπωσαν και -συχνότατα- διαστρέβλωσαν ή κατακρεούργησαν την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή ιστορία. Ταινίες, όμως, που άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στην ιστορία του κινηματογράφου είτε ως επικές, πομπώδεις υπερπαραγωγές (εξ Αμερικής), είτε ως γνήσιες cult δημιουργίες (εξ Ιταλίας)!

Οι ταινίες είναι καταχωρημένες αλφαβητικά και για τη κάθε μία ο συγγραφέας-δημοσιογράφος, ερευνητής και κριτικός κινηματογράφου, καταγράφει στοιχεία που αφορούν τη χώρα παραγωγής, τους συντελεστές, την υπόθεση/σενάριο καθώς και κάποια ενδιαφέροντα σχόλια. Άξιο αναφοράς αυτής της πολύ προσεγμένης έκδοσης -από έναν πολύ μικρό εκδοτικό οίκο- είναι ένα ένθετο 50 ιλουστρασιόν σελίδων με φωτογραφίες και μοναδικές αφίσες από διάφορες ταινίες του παρόντος λεξικού! Στις τελευταίες σελίδες υπάρχει ευρετήριο με μικρό βιογραφικό των σημαντικότερων σκηνοθετών του χώρου καθώς και το πλήρες ευρετήριο των ταινιών που συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο.

Προσωπικά δε διέκρινα ελλείψεις –σε ένα είδος που είναι πάντως αρκετά δύσκολο να χαρτογραφηθεί πλήρως- αντίθετα εδώ υπάρχουν και ταινίες με χώρα προέλευσης το Μεξικό, δείγμα της πληρέστατης εργασίας–έρευνας που έχει γίνει από τον Άγγελο Πολύδωρο.

Ηρακλής, Ο Ιάσων και οι Αργοναύτες, Μπεν-Χουρ, Ο Δημήτριος και οι Μονομάχοι, Ο Χιτών, Κλεοπάτρα, Οδύσσεια, Μασίστας, Σπάρτακος, Γολιάθ, Ρώμος και Ρωμύλος, Κύκλωπες, γνωστές και άγνωστες ταινίες, πλάσματα του Άδη, άφθαστοι ήρωες, όμορφες Ρωμαίες, μυθικά κατορθώματα, καταγράφονται οργανωμένα και καλαίσθητα σε αυτό το εκδοτικό πόνημα αποτελώντας απαραίτητο απόκτημα για κάθε συλλέκτη, ερευνητή του είδους μα και για κάθε σινεφίλ. Απαραίτητο για όλους όσους μεγάλωσαν με αυτές τις αφελείς -στη πλειοψηφία τους- μα γνήσια γοητευτικές κινηματογραφικές δημιουργίες…»

* * *

Σοφία Ζέρβα, (εφημερίδα ΑΘΜΟΝΙΟΝ ΒΗΜΑ 24 Μαΐου 2012):

«Πρίν από λίγο καιρό, ο καλός μου φίλος Άγγελος Πολύδωρος μου έκανε την τιμή να μου προσφέρει το νεοεκδοθέν βιβλίο του με τίτλο ΧΛΑΜΥΔΑ (Λεξικό ταινιών) που αναφέρεται στις ψευδο-ιστορικές, όπως τις χαρακτηρίζει στον πρόλογό του ο ίδιος, ταινίες που γυρίστηκαν στο Χόλιγουντ και την Τσινετσιτά, μεσουράνησαν κυρίως τη δεκαετία του 60 και τα θέματά τους ήταν από την Αρχαία Ελληνική αλλά και τη Ρωμαϊκή Ιστορία και Μυθολογία. 

Το βιβλίο αυτό είναι αποτέλεσμα, όπως σημειώνει, έρευνας πέντε χρόνων και η έμπνευση για τη συγγραφή του γεννήθηκε από ένα αφιέρωμα του σκηνοθέτη Χρήστου Χαλκιά με θέμα τον «Αρχαίο κόσμο στο διεθνή κινηματογράφο» που είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό «Αρχαιολογία» το 1990, στο τεύχος του Δεκεμβρίου. 

Αγαπητέ Άγγελε, θέλω και δημόσια να σ’ ευχαριστήσω για το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο σου, που σ’ εμένα, όπως φαντάζομαι και πολλούς άλλους της ηλικίας μου, έφερε γλυκές αναμνήσεις από τα παιδικά και τα πρώτα νεανικά μου χρόνια όταν μετά μανίας μαζί με τ’ άλλα παιδιά, βλέπαμε τις ταινίες που αναφέρονται στην ΧΛΑΜΥΔΑ σου και εμείς τα κορίτσια, «γιατί να το κρύψωμεν άλλωστε» ερωτευόμασταν τους ωραίους πρωταγωνιστές τους. 

Αγαπητέ Άγγελε, εύχομαι μέσα από την καρδιά μου το βιβλίο σου ΧΛΑΜΥΔΑ να είναι καλοτάξιδο και να το ακολουθήσουν κι άλλα, εξίσου ενδιαφέροντα με αυτό».

* * *

Γιάννης Ζουμπουλάκης στο ένθετο "Βιβλία" της εφημερίδας Το Βήμα της Κυριακής (18 Δεκεμβρίου 2011):

«Με αφετηρία τον βωβό κινηματογράφο και τερματικό σταθμό το 2010, το λεξικό ταινιών «Χλαμύδα» του δημοσιογράφου Άγγελου Πολύδωρου είναι ένας όχι πλήρης αλλά διασκεδαστικός μίνι οδηγός που θα ενθουσιάσει τους φίλους ενός από τα πιο παρεξηγημένα είδη του κινηματογράφου.

Όπως φαίνεται από τους «300» και την «Τιτανομαχία» (ταινία του 2010 στην οποία χρονολογικά σταματά το λεξικό), οι ιστορίες από την αρχαία ελληνική, τη ρωμαϊκή αλλά και την αιγυπτιακή μυθολογία εξακολουθούν να τροφοδοτούν τα σενάρια των ταινιών «sword and sandal», όπως τις βάπτισε το Χόλιγουντ, ή «peplum», σύμφωνα με τον ορισμό της γαλλικής διανόησης της δεκαετίας του 1950. Ο Ηρακλής, ο Ιάσων, ο Λεωνίδας, ο Σπάρτακος, ο Δημήτριος και ο Μέγας Αλέξανδρος είναι μερικά από τα πρόσωπα της ελληνικής μυθολογίας που έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της κινηματογραφικής παραγωγής αυτών των ταινιών.

Ως είδος η «ταινία-χλαμύδα» άρχισε να ανθεί τη δεκαετία του 1950, όταν η ιταλική Τσινετσιτά έγινε το «Χόλιγουντ στον Τίβερη», κάτι στο οποίο πρωτοστάτησε το ίδιο το Χόλιγουντ, που θεώρησε τον χώρο ιδανικό για τα γυρίσματα επικών ταινιών: η βολική χωροταξία αλλά και τα φθηνά εργατικά χέρια της Ιταλίας συνέβαλαν στη δημιουργία λαμπρών υπερπαραγωγών όπως το «Κβο Βάντις» (1951) του Μέρβιν Λιρόι ή στον θρίαμβο των 11 Οσκαρ «Μπεν Χουρ» (1959) του Γουίλιαμ Γουάιλερ.
Περί τα τέλη της δεκαετίας του ‘50 η Ιταλία ξεκίνησε να αντιγράφει με τον δικό της χαριτωμένο τρόπο τις επικές αμερικανικές παραγωγές και στην Τσινετσιτά ανθίζει η ιταλική «ταινία-χλαμύδα». Οι απίστευτοι τίτλοι («Μασίστας εναντίον Κυκλώπων»), η οργιαστική φαντασία τσαπατσούληδων σκηνοθετών και η παρουσία διατόντων αστέρων «ηθοποιών» – Στιβ Ριβς στην καλύτερη περίπτωση, Κερκ Μόρις στη χειρότερη – ήταν τα χαρακτηριστικά του είδους, το οποίο άρχισε να φθίνει τη δεκαετία του 1970, αλλά ξαναπήρε τα πάνω του με την επιτυχία του «Μονομάχου» το 2000».

* * *

Χρήστος Φωτιάδης, Αμαρυσία 10ης Δεκεμβρίου 2011, με τίτλο «Όταν ξυπνούν οι αναμνήσεις»:

«Επιτέλους ήρθε στα χέρια μου ο θεματικός κατάλογος ταινιών "ξίφους και σανδάλων", που επιμελήθηκε συστηματικά ο συνάδελφος και φίλος Άγγελος Πολύδωρος. Πρέπει να παραδεχτώ ότι η έκπληξή μου ήταν ευχάριστη, τόσο σε ό,τι αφορά την εμφάνιση όσο και το περιεχόμενο.

Διαβάζοντάς το, επέστρεψα στα παιδικά - εφηβικά μου χρόνια, όταν οι ταινίες του είδους μεσουρανούσαν. Διαπίστωσα ότι είναι βαθιά χαραγμένες στο υποσυνείδητό μου, αν και στις δεκαετίες που ακολούθησαν απαξιώθηκαν πλήρως από τους κριτικούς και οπαδούς του ποιοτικού κινηματογράφου.

Ακολουθώντας τις σελίδες του καταλόγου, οι αναμνήσεις ξεπηδούσαν σε κάθε σελίδα του! Ξεχασμένοι πρωταγωνιστές, τίτλοι που τότε χάλαγαν κόσμο και μια ολόκληρη δεκαετία –από τις πιο όμορφες της γενιάς μου– με αμέτρητες επικές ταινίες, δεκάδες χιλιάδες κομπάρσους, εκπληκτικά για την εποχή εφέ και κρυφά ποιοτικά στοιχεία.

Και κάτι πολύ σημαντικό για τους τότε δεκάχρονους και πάνω: Οι ταινίες αυτές είναι συνδεδεμένες με τη σεξουαλικότητά μας, αφού τότε… υποκαθιστούσαν τις (ανύπαρκτες) ερωτικές ταινίες! Ανάλογα με τα… γούστα μας, επιλέγαμε τις πρωταγωνίστριες-σεξουαλικά πρότυπα, που σημάδευαν υποσυνείδητα τον ερωτισμό μας. Χάρη στον Άγγελο ξαναθυμήθηκα τη Ροσάνα Ποντεστά και την ερμηνεία της στην «Σκλάβα της Ρώμης», που την κατέστησε τότε είδωλό μου! Ημίγυμνα σώματα πανέμορφων πρωταγωνιστριών, που μπορούσαμε χωρίς ενοχές να απολαύσουμε, αφού ο (ελάχιστα) λανθάνων ερωτισμός κρυβόταν πίσω απ’ το άλλοθι της… ιστορικής ταινίας!

Στον πλούσιο φωτογραφικό κατάλογο, κορυφαία η φωτό της Σοφίας Λόρεν «τόπλες», που με το ζόρι κρύβει τα στήθη με τα χέρια της! Όσο το σκέφτομαι, τόσο πιο πολύ καταλήγω στο ότι ο ερωτισμός και όχι ο "ηρωισμός" ήταν το κυρίαρχο στοιχείο των ταινιών της "χλαμύδας"!

Τέλος, στη (βέβαιη!) επανέκδοση του βιβλίου, θα πρέπει να υπάρχει μια λίστα με τους πιο γνωστούς ηθοποιούς που παρέλασαν από αυτές τις ταινίες. Ενδεικτικά θα αναφερθώ στους: Στιβ Ριβς (αναμφισβήτητος κυρίαρχος του είδους!), Γιούλ Μπρίνερ, Όρσον Γουέλς, Γκρέγκορι Πεκ, Άβα Γκάρντνερ, Πίτερ Οτούλ, Βίνσεντ Πράις, Τζέιν Μάνσφηλντ, Άντονι Κουήν, Σοφία Λόρεν, Πολ Νιούμαν, Νάταλι Γουντ, Ρότζερ Μουρ, Ρίτσαρντ Μπάρντον, Ελίζαμπεθ Τέιλορ και πολλοί άλλοι».

* * *

Δημήτρης Σουλιώτης, Αμαρυσία 28ης Ιανουαρίου 2012 με τίτλο «Φορώντας… χλαμύδα, στα χρόνια της αθωότητας»:
«Σήμερα τελείωσα το βιβλίο του ξεχωριστού μου φίλου Άγγελου Πολύδωρου με τον τίτλο ΧΛΑΜΥΔΑ, των εκδόσεων ΑΜΑΡΥΣΙΑ, και αποφάσισα να γράψω το παρόν σημείωμα για τις σκέψεις, αλλά κυρίως για τα συναισθήματα, που μου προκάλεσε.

Το βιβλίο το διάβασα με τον εξής τρόπο, τον οποίο και προτείνω στους αναγνώστες του. Πρώτα είδα τις φωτογραφίες και βυθίστηκα στη θάλασσα των συναισθημάτων και της νοσταλγίας, κατόπιν διάβασα τα στοιχεία των ταινιών που είχα δει ή απλά γνώριζα και τέλος μεταφέρθηκα στο πεδίο της λογικής και διάβασα το πρώτο μέρος με τα ιστορικά, πληροφοριακά στοιχεία και το τελευταίο με τα βιογραφικά σημειώματα των σκηνοθετών.

Και πρώτα στο χώρο των συναισθημάτων… Πού με ταξίδεψες Άγγελε:

Λαμία, τις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70, φτώχεια, αλλά και ελπίδα και προσμονή για ένα καλύτερο αύριο, ο κινηματογράφος ΠΑΛΛΑΣ του Καρανικόλα και η αγαπημένη μου γειτόνισσα η κυρα-Μήτσαινα, που δούλευε στο κυλικείο και με έβαζε τζάμπα πριν αρχίσει η πρώτη μεσημεριανή παράσταση. Χάρις στην κυρα- Μήτσαινα είδα πολλές από τις ταινίες που αναφέρεις στο βιβλίο σου, οι οποίες με μετέφεραν για πρώτη φορά από τον περιορισμένο χώρο της γειτονιάς μου στον κόσμο της ιστορίας και των ιδανικών. Και ήταν τότε στις αρχές της δεκαετίας του ’70, που, επηρεασμένος -όπως αναφέρεις- από τα έργα της «ΧΛΑΜΥΔΑΣ», έφτιαξα μπάρα από βάρη με τσιμέντο σε δύο άδειους ντενεκέδες από βούτυρο, για να κάνω «σώμα» και να μοιάσω του Μασίστα…

Και μετά από τα συναισθήματα… με μετέφερες, Άγγελε, στον κόσμο της λογικής και των ιδεών και πέρασαν από το μυαλό μου σκέψεις όπως οι ακόλουθες: Μήπως όλοι εμείς, που αν και προερχόμενοι από συντηρητικές οικογένειες, μας προσέλκυσαν τελικά οι ιδέες της ισότητας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης της Αριστεράς, συναντήσαμε για πρώτη φορά αυτές τις ιδέες στους ήρωες των ταινιών ΧΛΑΜΥΔΑ; Μήπως ο γιγαντόσωμος, ρωμαλέος και υπερασπιστής των αδυνάτων σκλάβος, που τα βάζει με αυτοκρατορίες, αυτός ο σκλάβος που επηρέασε την ψυχή φτωχών, καταπιεσμένων, αλλά κυρίως ευαίσθητων παιδιών και εφήβων, ταυτίζεται στο ασυνείδητό μας με το Μαρξ, τον Τσε Γκεβάρα, το Χο Τσι Μινχ και το συμπατριώτη μου Άρη Βελουχιώτη;

Τελικά, πιστεύω ότι η αξία ενός βιβλίου δεν κρίνεται από το εάν ικανοποιεί ή όχι κάποια ψυχρά τεχνοκρατικά κριτήρια, που θέτουν κάποιοι, που αυτοπροσδιορίζονται ως ειδικοί, αλλά από τα βαθύτερα συναισθήματα και τις βαθύτερες σκέψεις, που προκαλεί στον αναγνώστη. Και το βιβλίο του Άγγελου Πολύδωρου, μου προκάλεσε τέτοια συναισθήματα και τέτοιες σκέψεις.

Φίλε μου Άγγελε… γιατί να είμαστε κι οι δύο αισθηματίες, γιατί να μπλέκουμε σε παλιοϊστορίες νοσταλγίας, που περιέχουν και κάποια θλίψη; Αλλά τι να κάνουμε, στην αχλύ της θλίψης, βρίσκεται κρυμμένη και η Τέχνη…»

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΛΕΞΙΚΟ ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ