Τα Μέσα και η χειραγώγηση

Ήταν πολύ απλοϊκές οι δέκα (10) στρατηγικές χειραγώγησης των μαζών μέσα από τα Ηλεκτρονικά Μέσα Ενημέρωσης, όπως διατυπώθηκαν προ ημερών στο Διαδίκτυο και αποδόθηκαν στο Νόαμ Τσόμσκυ και στη συνέχεια παρέσυραν «επώνυμους» δημοσιογράφους να τις αναμεταδώσουν. Οι στρατηγικές αυτές είχαν διατυπωθεί από έναν γάλλο blogger, ο οποίος αναμάσησε παλιές πρακτικές.
Πολύ καιρό πριν, είχα αφιερώσει στο θέμα αυτό, μια μικρή αναφορά μέσα από τη χιουμοριστική στήλη μου Έπεα Πτερόεντα όταν είχα κάνει αναφορά σε ένα βιβλίο του 1955(!) με τίτλο The Hidden Persuaders ενός καθηγητού ονόματι Vance Packard, το οποίο είχα διαβάσει όταν σπούδαζα, στο πλαίσιο των σπουδών Πολιτικής Επιστήμης και ειδικότερα στο μάθημα Επιστήμη της Ανθρώπινης Συμπεριφοράς (κεφάλαιο Κοινωνικός Έλεγχος).
Αφού ευλόγησα τα γένια μου, θα επανέλθω, για υπενθυμίσω τα –από ετών- αυτονόητα, πολύ συνοπτικά.
Το πρώτο και θεμελιώδες στοιχείο του κοινωνικού ελέγχου είναι η απόσπαση της προσοχής του

Αναπαράσταση (1970)

Γιατί στις 100: Όχι μόνο γιατί οριοθετεί το πέρασμα του Ελληνικού Κινηματογράφου από την εμπορική περίοδο στην περίοδο του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου με κύριο χαρακτηριστικό την καλλιτεχνική ματιά, κάτι που καθιέρωσε τον σκηνοθέτη στον ευρωπαϊκό χώρο, αλλά γιατί είναι μια ταινία - κοινωνιολογική μελέτη, πάνω στη μεγάλη ανοιχτή πληγή της ελληνικής υπαίθρου, τη μετανάστευση. Δεν είναι από τις Ελληνικές ταινίες που αντιμετωπίζουν την επαρχία ως ένα γραφικό τοπίο, αλλά ως χώρο που απωθεί τους ανθρώπους του. Στην ταινία, απεικονίζεται αυτό που λέμε «εγκατάλειψη», η «ερήμωση», μετά από προσπάθειες των κατοίκων να βρουν κάτι καλύτερο στα αστικά κέντρα εδώ, ή στο εξωτερικό. Δείχνει μια κοινωνία, που κυριολεκτικά τρώει τη σάρκα της. Ασπρόμαυρη, αργή, με πλάνα πρωτόγνωρα και ανθρώπινες φιγούρες σα μέλη χορού αρχαίας τραγωδίας.
Υπόθεση: Μετανάστης επιστρέφει στο χωριό του μετά από χρόνια και πέφτει πάνω στη γυναίκα του με τον εραστή της. Θα αναγκαστούν να τον σκοτώσουν και εκείνη να διαδώσει ότι επέστρεψε στη Γερμανία. Θα διεξαχθεί έρευνα, με την Αστυνομία να βιάζεται να «κλείσει» την υπόθεση και δημοσιογράφους να ψάχνουν σε βάθος…
Σκηνοθεσία: Θόδωρος Αγγελόπουλος
Πρωταγωνιστούν: Τούλα Σταθοπούλου, Γιάννης Τότσικας, Πέτρος Χοϊδάς

Solaris (1972)

Γιατί στις 100: Αν και αργόσυρτη, αυτή η ταινία είναι ένα αριστούργημα μεταφυσικής, η οποία όμως θεωρήθηκε και κρίθηκε ως ταινία επιστημονικής φαντασίας. Ίσως επειδή διαδραματίζεται πάνω σε έναν φανταστικό πλανήτη που λέγεται Σολάρις. Ως επιστημονική φαντασία, η ταινία είναι εξαιρετικά λιτή σε ντεκόρ, σχεδόν μινιμαλιστική, αλλά πολύ πλούσια σε συναισθήματα και υποβάλλει τον θεατή. Από μεταφυσική άποψη, βάζει σε σκέψεις τον θεατή, όχι μόνον πάνω στον προβληματισμό του μέχρι ποίου βαθμού θέλει να επεκτείνει τις γνώσεις του ο άνθρωπος (θεωρήθηκε και συνέχεια της «Οδύσσειας του Διαστήματος» του Κιούμπρικ), μέχρι τι μπορεί να «κουβαλάει» μέσα του, το υποσυνείδητό του, αλλά και πόσο μπορεί να θεωρήσει αυτά που φαντάζεται, ως πραγματικότητα.
Υπόθεση: Στον Σολάρις, που καλύπτεται από έναν απέραντο και ομιχλώδη ωκεανό, οι άνθρωποι έχουν εγκαταστήσει έναν διαστημικό σταθμό για τις παρατηρήσεις τους. Μόνον που συμβαίνουν παράξενα πράγματα και αποφασίζουν να τον κλείσουν. Ο φυσιολόγος που αναλαμβάνει την υπόθεση, θα διαπιστώσει ότι ο Σολάρις «ικανοποιεί» τις υποσυνείδητες σκέψεις των ανθρώπων και θα αποφασίσει να μείνει, αφού σκεφτεί το σπίτι του και τους δικούς του.
Σκηνοθεσία: Αντρέι Ταρκόφσκι
Πρωταγωνιστούν: Ντονάτας Μπανιόνις, Νατάλια Μποταρτσούκ, Γιούρι Γιάρβετ

Το Τρένο Της Μεγάλης Φυγής (1985 – Runaway Train)

Γιατί στις 100: Μια πραγματικά μεγάλη περιπέτεια δράσης, στην οποία οι δύο πρωταγωνιστές δεν είναι «χάρτινοι», όπως στις περισσότερες σημερινές ταινίες, αλλά έχουν σωστά δομημένες προσωπικότητες. Ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι το σενάριο είναι του μεγάλου Ακίρα Κουροσάβα, ίσως στις σωστές κατευθύνσεις του σκηνοθέτη. Η ουσία είναι ότι σ’ αυτό το φιλμ, η δράση ξεκινάει από το πρώτο λεπτό και σταματά στο απροσδόκητο τέλος και καθ’ όλη τη διάρκεια η αγωνία διαρκώς κορυφώνεται. Η ταινία ήταν υποψήφια για τρία Όσκαρ (Α’ και Β’ Ρόλου και Μοντάζ).
Υπόθεση: Δύο δραπέτες φυλακής, ένας ευφυής και ένας λιγότερο έξυπνος και κτηνώδης, κάπου στην Αλάσκα, κυνηγημένοι ανεβαίνουν στο τελευταίο βαγόνι ενός φορτηγού τρένου, του οποίου ο οδηγός ενώ το τρένο τρέχει ιλιγγιωδώς πεθαίνει από καρδιά. Ταυτόχρονα, εμφανίζεται και μια κοπέλα που εργάζεται ως συντηρητής του τρένου. Θα μπορέσουν οι δύο αντίθετοι χαρακτήρες να βρουν λύση και να διαφύγουν; Θα τους προλάβει η αστυνομία με το ελικόπτερο; Τι θα κάνουν οι υπεύθυνοι της εταιρείας του τρένου, που φιλονικούν πάνω από την ηλεκτρονική κονσόλα που ρυθμίζει τις ράγες;
Σκηνοθεσία: Αντρέι Κοντσαλόφσκι
Πρωταγωνιστούν: Γιόν Βόιτ, Έρικ Ρόμπερτς, Ρεμπέκα Ντι Μορνέ

Κλέφτης Ποδηλάτων (1948 - Ladri di biciclette)

Γιατί στις 100: Κλασσική και διαχρονική ταινία, πάνω στη φτώχια και την ανθρωπιά. Θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε, με τη σύγχρονη ορολογία, «ταινία δρόμου με θέμα την ανθρωπιά». Λιτή, αλλά πλούσια σε περιγραφές, μιας κοινωνίας που προσπαθεί να επανασυνδέσει τα κομμάτια της μετά τον πόλεμο. Με ηθοποιούς ερασιτέχνες, αλλά με γύρισμα που παραπέμπει περισσότερο σε ντοκιμαντέρ, η ταινία διαπνέεται από ρεαλισμό. Δεν ωραιοποιεί, αλλά και δεν καταφεύγει σε φτηνούς μελοδραματισμούς και καταγγελίες «για την κακούργα κοινωνία». Τιμήθηκε με Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας καθιερώνοντάς το, ενώ είχε προταθεί για το Σενάριο.
Υπόθεση: Ένας φτωχός άντρας διαπιστώνει ότι του έχουν κλέψει το ποδήλατο, πάνω στο οποίο βασίζεται το επάγγελμά του. Χωρίς αυτό θα οδηγηθεί στη φτώχεια, αλλά δεν το βάζει κάτω. Μαζί με το γιο του ξεκινάει μια οδύσσεια αναζήτησης, μέσα στις γειτονιές μιας πόλης της μεταπολεμικής Ιταλίας. Μιας πόλης πνιγμένης στην πείνα και την εξαθλίωση, που προσπαθεί να επουλώσει τα τραύματά της από τον πόλεμο. Θα δει και θα ακούσει πολλά και στο τέλος θα κάνει αυτό που δεν περιμένουμε.
Σκηνοθεσία: Βιτόριο Ντε Σίκα
Πρωταγωνιστούν: Λαμπέρτο Ματζιοράνι, Λιανέλα Καρέλ, Έντζο Σταϊόλα

Πάθος Και Αίμα (1946 – The Big Sleep)

Γιατί στις 100: Άλλο ένα κλασσικό φιλμ νουάρ, το οποίο μένει πιστό στο ομότιτλο μυθιστόρημα. Δημιούργησε το θρύλο του ζευγαριού Μπόγκαρτ-Μπακόλ και καθιέρωσε τον Μπόγκαρτ ως Φίλιπ Μάρλοου. Δεξιοτεχνικά γυρισμένο, ατμοσφαιρικό, ακολουθεί το ρυθμό του βιβλίου και διαθέτει, όπως και το «Γεράκι…», όλα τα στοιχεία του είδους, με μεγαλύτερο βάρος αυτή τη φορά στη ψυχολογία των ηρώων, που είναι κάθε καρυδιάς καρύδι: Εκβιαστές, πορνογράφοι, δολοφόνοι, κακομαθημένα πλουσιοκόριτσα, ναρκομανείς και νυμφομανή κορίτσια. Η αφήγηση είναι ασαφής και αγχωτική και το περίπλοκο σενάριο γεμάτο ανατροπές, χτενισμένο από τον λογοτέχνη αργότερα Γουίλιαμ Φώκνερ.
Υπόθεση: Ένας απόστρατος ταγματάρχης αναθέτει στον Φίλιπ Μάρλοου να εξουδετερώσει έναν εκβιαστή, που έχει στην κατοχή του φωτογραφίες της κόρης του Κάρμεν. Ο Μάρλοου γνωρίζει το θύμα και τη μεγαλύτερη αδελφή της Βίβιαν, αλλά στην εξέλιξη ο εκβιαστής δολοφονείται και στο χώρο του εγκλήματος βρίσκεται η Κάρμεν. Η Βίβιαν λέει σον Μάρλοου να σταματήσει τις έρευνες αφού ο εκβιαστής είναι νεκρός, αλλά εκείνος συνεχίζει για να διαπιστώσει ότι έχει πέσει θύμα πλεκτάνης.
Σκηνοθεσία: Χάουαρντ Χοκς
Πρωταγωνιστούν: Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, Λορίν Μπακόλ, Μάρθα Βίκερς, Τζον Ρίτζλεϊ

Το Γεράκι Της Μάλτας (1941 – The Maltese Falcon)

Γιατί στις 100: Η πρώτη ταινία με τα χαρακτηριστικά του φιλμ νουάρ (αφήγηση off, o ντετέκτιβ, h μοιραία γυναίκα, η ασπρόμαυρη φωτογραφία με τις έντονες φωτοσκιάσεις, το αίνιγμα «ποιος έκανε το φόνο», ανατροπές) Κάθε φορά που το βλέπεις διασκεδάζεις με τη γραφή του Ντάσιελ Χάμετ και τον ήρωα Σαμ Σπέιντ, που σε αυτό το φιλμ βρίσκουν την ιδανική μεταφορά τους. Η αφήγηση είναι στρωτή, ο μοναχικός ντετέκτιβ, ψυχρός και κυνικός επαγγελματίας. Ασυγκίνητος συναισθηματικά, βίαιος αν χρειαστεί και ψύχραιμος απέναντι στις καταστάσεις. Η ατμόσφαιρα όσο χρειάζεται μυστηριώδης, το σενάριο οικονομικό και οι διάλογοι σύντομοι, κοφτοί, μόνον οι απαραίτητοι. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία από τις καλύτερες σε φιλμ-νουάρ. Κλασσική γενικά η ταινία και με τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ Φωτογραφίας, Σεναρίου και Β΄ Αντρικού Ρόλου.
Υπόθεση: Ο Σαμ Σπέιντ ψάχνει για το δολοφόνο του συνεταίρου του, που ερευνούσε για κάποιον μυστηριώδη άντρα κατ’ εντολή μιας όμορφης γυναίκας, η οποία όμως του έχει δηλώσει ψεύτικο όνομα. Οι έρευνές του τον οδηγούν σε τρεις παράξενους άντρες, που αναζητούν το μυθικό «Γεράκι της Μάλτας», αλλά και σε ένα καινούργιο φόνο…
Σκηνοθεσία: Τζον Χιούστον
Πρωταγωνιστούν: Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, Μέρι Άστορ, Γκλάντις Τζορτζ

Gran Torino (2008)

Γιατί στις 100: Γιατί είναι μια ταινία που αφορά όλο τον κόσμο, από το μόνο σκηνοθέτη, που ανεβάζει μόνος του τον πήχη όλο και ψηλότερα, χωρίς εκπτώσεις ήθους και ύφους και καμία παραχώρηση στο στυλ και την αισθητική του. Μια ταινία, που συγκεντρώνει όλα τα γνωστά ανθρώπινα συναισθήματα, κλιμακώνει δε την ένταση, φτάνοντας την αγωνία, στο κατακόρυφο μέσα σε ένα εκρηκτικά λυτρωτικό φινάλε, τραγικό μα αναπόφευκτο. Ο Κλιντ Ίστγουντ άφθαστος ως σκηνοθέτης και ηθοποιός.
Υπόθεση: Συνταξιούχος ο Κοβάλσκι περνάει τις μέρες του επισκευάζοντας το σπίτι του, πίνοντας μπύρα και πηγαίνοντας μια φορά τον μήνα στο κουρείο. Κι ενώ η τελευταία επιθυμία της εκλιπούσης συζύγου του ήταν να τον δει να πηγαίνει για εξομολόγηση, αυτός νιώθει ότι δεν βαραίνει τίποτα την ψυχή του. Είναι αδιάφορος για όλα. Κι όμως χάρη στην ανιδιοτελή ευγένεια και καλοσύνη των μεταναστών γειτόνων του, αρχίζει τελικά να συνειδητοποιεί κάποιες αλήθειες σχετικά με τους ανθρώπους της διπλανής πόρτας, οι οποίοι τον βοηθούν να ανακαλύψει κομμάτια της ψυχής του, που είχε κρύψει καλά από την περίοδο του πολέμου.
Σκηνοθεσία: Κλιντ Ίστγουντ
Πρωταγωνιστούν: Κλιντ Ίστγουντ, Μπι Βανγκ, Άνεϊ Χερ, Κρίστοφερ Κάρλεϊ

Misery (1990)

Γιατί στις 100: Γιατί αν και είναι ένα θρίλερ δύο ανθρώπων, έχει τεράστια δύναμη και κερδίζει το ενδιαφέρον του κοινού από την πρώτη στιγμή. Αυτό βέβαια οφείλεται κατά πρώτον, ότι είναι βασισμένο σε μια ιστορία του Στίβεν Κινγκ και κατά δεύτερον, ότι η πρωταγωνίστρια που είναι και το πρόσωπο – κλειδί της ιστορίας, ερμηνεύεται από μια ηθοποιό, που κέρδισε και Όσκαρ για την ερμηνεία της. Η ιστορία, βασίζεται σ’ αυτό που λέμε ειρωνεία, όπου όλα θα μπορούσαν να πάνε αλλιώς, αλλά δεν πάνε.
Υπόθεση: Ο συγγραφέας μιας σειράς μυθιστορημάτων με ηρωίδα την Misery, αποφασίζει να τη «σκοτώσει» και να στραφεί σε κάτι άλλο, καινούργιο. Απομονώνεται στα χιονισμένα όρη του Κολοράντο, γράφει το νέο του μυθιστόρημα, αλλά στην επιστροφή το αυτοκίνητό του γλιστράει στον πάγο και βγαίνει από το δρόμο. Θα μπορούσε να έχει σκοτωθεί, αλλά τον σώζει μια γλυκιά μοναχική γυναίκα, η οποία είναι και η Νούμερο Ένα Αναγνώστρια της ηρωίδας του, σε βαθμό που τον αιχμαλωτίζει και τον πιέζει φρικτά να γράψει το μυθιστόρημα, που θα φέρνει στη ζωή τη Misery.
Σκηνοθεσία: Ρομπ Ράινερ
Πρωταγωνιστούν: Τζέιμς Κάαν, Κάθυ Μπέιτς

Ο σκορπιός κι ο βάτραχος

Ε, λοιπόν αυτή η σύνθεση του Δημοτικού Συμβουλίου είναι κάτι παραπάνω από πολιτικά πλουραλιστική, που είπε ο δήμαρχός μας.
Είναι και πολυπολιτισμική.
Kρίμα, που καθόμουν και έγραφα το αφιέρωμα για την άνοδο και την πτώση των ποσοστών των δημοτικών συμβούλων, έπρεπε να ασχοληθώ και με την κουλτούρα τους.
Πόσα θέματα και πόσες ευκαιρίες…
Αλλά πού ξέρετε; Μπορεί να επανέλθω.
Προς το παρόν, είχαμε τον επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης κ. Γιαννακάκο, που αυτή τη φορά, αντί με Καβάφη (ξέρετε εσείς!), «χτύπησε» με μύθο.
Προκειμένου να κλείσει την ομιλία του, περί συναινετικής ψηφοφορίας για τη θέση του αντιπροέδρου, επικαλέστηκε την ιστορία του «βάτραχου και του σκορπιού», για να τονίσει ότι όλες οι