Σωκράτης: Η ζωή και ο θάνατός του

Επειδή όλη η κουλτούρα του δυτικού πολιτισμού ξεκινά από την αρχαία Ελλάδα και λίγοι από τους ευρωπαίους το έχουν εκτιμήσει, το βιβλίο αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μιας και η δίκη και ο θάνατος του Σωκράτη αποτελούν συμβολικές στιγμές για την ιστορία του δυτικού κόσμου.
Η αντίληψή μας αναφορικά με τα γεγονότα εκείνα -η οποία διαμορφώθηκε από τους οπαδούς του και αποτυπώθηκε σε αναρίθμητα έργα λόγου και τέχνης- είναι πως πάνω σε μια έξαρση αφροσύνης η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία καταδίκασε σε θάνατο έναν αριστοκράτη.
Μόνο που η κρατούσα αντίληψη δεν είναι απαραίτητα και η αληθινή.
Η κατηγορία που διατυπώθηκε εναντίον του για ασέβεια προς τους θεούς και διαφθορά των νέων ήταν από μόνη της δυνητικά ολέθρια, ωστόσο, οι διώκτες του ισχυρίστηκαν ή υπονόησαν επιπροσθέτως πως ο Σωκράτης ήταν ένας ελιτιστής, ο οποίος περιβαλλόταν από πολιτικά ανεπιθύμητους ανθρώπους.
Εν μέρει, η δίκη ήταν η απάντηση σε μια ταραγμένη εποχή, την οποία είχαν σημαδέψει ένας καταστροφικός πόλεμος και σαρωτικές κοινωνικές αλλαγές, οπότε προσφέρεται ως φακός μέσα από τον οποίο μπορεί να επιχειρηθεί μια διερεύνηση της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου· τα ιστορικά γεγονότα, με τη σειρά τους, μας επιτρέπουν να δούμε πέρα από το μύθο και να προσεγγίσουμε τον αληθινό Σωκράτη, με μια αφηγηματικότητα καθαρά μυθιστορηματική. Έχει πραγματικό ενδιαφέρον αυτό το βιβλίο. (Εκδόσεις Ψυχογιός / Μετάφραση: Θεοδώρα Δαρβίρη / Σελ.: 392)
Δημοσιεύτηκε στην Αμαρυσία

Άλλα δύο δυσάρεστα προφητικά βιβλία

Όταν παρουσίαζα το βιβλίο «Οικονομική φρίκη» τον Δεκέμβριο του 1997, δεν φανταζόμουν ότι θα μπορούσε να είναι επίκαιρο ακόμα και σήμερα, μιας και η Βιβιάν Φορεστέρ (δημοσιογράφος της Monde), ουσιαστικά διαπραγματεύεται το θέμα της ανεργίας, η οποία στις μέρες μας σαν οικονομική έννοια έχει διαχωριστεί από την έννοια του κεφαλαίου Ένας διαχωρισμός που θα ήταν αδιανόητος στους καθηγητές μου στις οικονομικές επιστήμες πριν μερικά χρόνια.

Γιατί γίνεται επίκαιρο; Θα προσπαθήσω να είμαι σύντομος αναλύοντας τα κεφάλαια που δεν είχα αναλύσει τότε.
Η Φορεστέρ, από μια διαφορετική οπτική γωνία, κάνει μια εμπεριστατωμένη ανάλυση και καταγγέλλει όλες εκείνες τις απόψεις, γύρω από την ανεργία, που συγκαλύπτουν την ουσία του προβλήματος και περιέχουν ενδείξεις ότι ο Άνθρωπος στη σύγχρονη κοινωνία τείνει να καταστεί μια «περιττή δαπάνη», είναι «αναλώσιμος». Η εργασία είναι εμπόρευμα, που η νέα οικονομική τάξη πραγμάτων δεν το χρειάζεται, αφού μπορεί να

Μια θαυμάσια σκηνή

Δείτε μια από τις καλύτερες στιγμές του φανταστικού κινηματογράφου.
Είναι από το Blade Runner του Ρίντλεϊ Σκοτ, η σκηνή του τέλους του έργου.
Ο Χάρισον Φορντ (ως Ντέκαρτ), από κυνηγός των ανδροειδών (που όμως έχουν ημερομηνία λήξεως) έχει φτάσει στο σημείο να είναι κυνηγημένος από τον Ρούντγκερ Χάουαρντ που είναι ανδροειδές-σκλάβος που έχει αποδράσει από πλανήτη-ορυχείο.
Το ανδροειδές τον έχει πλησιάσει, ο Φορντ γλιστρά και κινδυνεύει να σκοτωθεί μόνος του και αβοήθητος και ξαφνικά το ανδροειδές (που το μόνο που θέλει σε όλη τη ταινία είναι να βρει τον κατασκευαστή του και να του ζητήσει παράταση ζωής) αποφασίζει να τον σώσει! Γιατί; Γιατί καταλαβαίνει ότι έχει λίγες στιγμές ζωής ακόμα.
Τον σώζει λοιπόν και του μιλάει για πράγματα που έχει δει στη σύντομη ζωή του και τα οποία οι άνθρωποι δεν θα δουν ποτέ. “Πράγματα που θα σβήσουν σα δάκρυα στη βροχή”. Μια φράση που θα είναι η τελευταία του πριν συλλαβίσει μηχανικά: “Ώρα να πεθάνω”.
Ειρωνεία: Το ανδροειδές δεν γνωρίζει ότι και ο Ντέκαρτ ήταν ανδροειδές στην υπηρεσία του Νόμου, κάτι που ούτε και ο Ντέκαρτ γνωρίζει
ΔΕΙΤΕ ΤΗΝ ΕΔΩ

Να σκέφτεσαι τους άλλους

Καθώς ετοιμάζεις το πρωινό σου, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Μην ξεχνάς να ταΐζεις τα περιστέρια.
Οταν πολέμους ξεκινάς, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Μην ξεχνάς όσους λαχταρούν την ειρήνη.
Οταν πληρώνεις το νερό, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Εκείνους που μόνο τα σύννεφα έχουν να τους θηλάσουν.
Οταν γυρνάς στο σπιτικό σου, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Μην ξεχνάς όσους ζουν σε αντίσκηνα.
Οταν τα αστέρια μετράς πριν κοιμηθείς, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Εκείνους που δεν έχουνε πού να πλαγιάσουν.
Οταν ελεύθερα μιλάς, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Εκείνους που δεν τους αφήνουν να μιλήσουν.
Και καθώς σκέφτεσαι εκείνους τους άλλους,
στον εαυτό σου γύρισε και πες:
«Αχ και να ήμουν ένα κερί στο σκοτάδι».

Ποίημα από την έκδοση «Μαχμούντ Νταρουΐς…να σκέφτεσαι τους άλλους
- 12 ποιήματα του Παλαιστίνιου ποιητή» (μτφρ.: Τζένη Καραβίτη, Νήσος, 2009)

Με πιάνει μια νοσταλγία

Ολονυχτίς
στον καναπέ
λες και θα ακούσω νέα σου
στο τελευταίο δελτίο.
Πώς τάχατε
νυχτώθηκες σε χώρα λωτοφάγων
και μόλις ξεμυτίσει λίγη μνήμη
θα γυρίσεις.

Της Γιώτας Αργυροπούλου
ποίημα από τη συλλογή “Τοιχογραφία της άνοιξης” (εκδόσεις Μεταίχμιο, 2006)

Τόσους καιρούς

Τόσους καιρούς και δε διδάχτηκα τίποτα
δεν έμαθα.
Ολοένα λησμονώ κι όσα ξέρω.
Μερικές φορές συλλογίζομαι
πως ίσως να είμαι άρρωστος
πως όλη αυτή η πείρα και η πίκρα της
είναι μια αλλόκοτη ασθένεια.
Τα μάτια μου δε βλέπουν πια
ή βλέπουν το ιώδες της ανάμνησης.
τ’ αυτιά μου δεν ακούνε τίποτα.
Ο άνεμος η βροχή το καλοκαίρι
είναι φωνές άλλες
ενδιαιτήματα ήχων
για τα όνειρα των άλλων.
Εγώ ακούω το φεγγάρι
τα λιγνά κορίτσια όταν κοιμούνται
την ψυχή του βοριά
όταν αφυπνίζει μυστικά τους λύκους
την άνοιξη
όταν κοιτάζει τις παλιές της φωτογραφίες.

(Ποίημα του Τάσου Ρούσσου από τη συλλογή “Προς την οροφή”, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1990)

Μια γυναίκα

Ένα πλατύ, δροσερό χαμόγελο έτρεχε πάνω στο γυμνό κορμί σου,
σαν ένα κλωνάρι πασχαλιάς, πρωί, την άνοιξη,
έσταζες όλη από ηδονή, οι ερωτικές κραυγές μας
τινάζονταν μέσα στον ουρανό σα μεγάλα γιοφύρια
απ’ όπου θα περνούσαν οι αιώνες - α, για να γεννηθείς εσύ,
κι εγώ για να σε συναντήσω
γι’ αυτό έγινε ο κόσμος. Κι η αγάπη μας ήταν η απέραντη
σκάλα που ανέβαινα
πάνω απ’ το χρόνο και το Θεό και την αιωνιότητα
ως τ’ ασύγκριτα, θνητά σου χείλη.

Ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη από τον τόμο «Υάκινθοι, βιολέτες και ηλιοτρόπια», μια επιλογή από τον Γιάννη Κοντό, (Εκδόσεις Κέδρος, 2008)

Και με κλειστά μάτια θα βλέπω

Ένα μυθιστόρημα του οποίου οι δύο πρωταγωνιστές, φτωχοί, άσημοι, αδιάφοροι, «πλήθος», ζουν τον έρωτά τους, χωρίς να έχουν «λόγο», μέσα στη θύελλα μιας ζωής 80 χρόνων (μεσοπόλεμος, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Εμφύλιος, μεταπολεμικά πέτρινα χρόνια, δεκαετία του ΄60, Χούντα 21ης Απριλίου, μεταπολίτευση, σήμερα). Ουσιαστικά, ένα μυθιστόρημα για τον έρωτα δύο άσημων ανθρώπων της καθημερινότητας, ο οποίος στέκεται πάνω από τις αποφάσεις των μεγάλων της γης, «νικάει» την Ιστορία, τα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα των ταραγμένων χρόνων της Ελλάδας.
***
Ο συγγραφέας ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΓΙΟΣ γεννημένος το 1953 στην Αθήνα, σπούδασε σκηνοθεσία κινηματογράφου και δεν γράφει για πρώτη φορά. Έγραψε το πρώτο του διήγημα το 1971 που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κάλβος, το 1995 κυκλοφόρησε το πρώτο του μυθιστόρημα «Και ξαφνικά χιόνισε χρόνια», το 2000 το δεύτερο «Σε είδα να’ σαι αόρατος» και το 2004 το τρίτο, «Δεν

Δυσάρεστες προφητείες

Συνεχίζω να ξεθάβω βιβλία από τη βιβλιοθήκη μου σχετικά με την Οικονομία, διότι αυτά που συμβαίνουν σήμερα κάποιοι φωτισμένοι άνθρωποι τα είχαν προβλέψει εδώ και πολλά χρόνια, αλλά κανείς δεν έκανε τίποτα για να τα αποτρέψει. Μάλλον είχαν δίκιο λοιπόν.
Ένας από αυτούς είναι και ο Άλβιν Τόφλερ, ο συγγραφέας της τριλογίας «Το σοκ του μέλλοντος», «Το τρίτο κύμα» και «Το κραχ», ο οποίος στο μεν πρώτο βιβλίο (δεκαετία του ’70) μας λέει ότι η επιτάχυνση των κοινωνικών και τεχνολογικών αλλαγών δυσχεραίνει την προσαρμογή ατόμων και θεσμών και αναφέρει κάποιες σκέψεις του πάνω στην «πρόωρη άφιξη του μέλλοντος», όπως αποκαλεί τη ραγδαία πορεία των αλλαγών, στο δεύτερο περιγράφει τη φάση στην οποία βρισκόταν η κοινωνία μας μετά την αγροτική (πρώτα) και τη βιομηχανική (ύστερα) επανάσταση και στο τρίτο, υποστηρίζει ότι η μελλοντική οικονομική κρίση δεν θα έχει καμία σχέση με το «κραχ του 1929», αλλά θα αποτελεί τμήμα της «γενικής κατάπτωσης της κοινωνίας» και απαρχή της «γέννησης ενός νέου πολιτισμού»,
Από αυτό, το τρίτο βιβλίο του «Το κραχ», που είχε γραφτεί το 1987 πήρα τα ακόλουθα αποσπάσματα, τα οποία και παραθέτω χωρίς σχόλια μόνον για τον προβληματισμό:
«Το εθνικό κράτος δεν μπορεί πια να τα βγάλει πέρα με τα βασικά προβλήματα που προκύπτουν απ’ τη στροφή προς τον υπερβιομηχανικό κόσμο. Σε οικονομικούς όρους το εθνικό κράτος είναι ένα προϊόν της βιομηχανικής επανάστασης και σαν τέτοιο έχει εκπληρώσει τους στόχους του. Στις τεχνολογικά εξελιγμένες χώρες (αν όχι και στις υπό ανάπτυξη) είναι σήμερα εντελώς απαρχαιωμένο. Δεν πρόκειται να εξαφανιστεί, αλλά η δύναμή του θα συρρικνωθεί. Στην πραγματικότητα έχει ήδη αρχίσει να συρρικνώνεται»
«Οι πολυεθνικές είναι το κλειδί της ισορροπίας της παγκόσμιας οικονομίας. Αντιπροσωπεύουν εκπληκτικά δυναμικά, για την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, ή για την επιβολή της δικής τους ολοκληρωτικής τάξης».
«Ανεξάρτητα εθνικά κράτη, για να κρατήσουν απλά λίγο περισσότερο τη δύναμή τους, θα αναγκαστούν να συγκροτήσουν νέους διακρατικούς μηχανισμούς ελέγχου. Οι πολιτικοί των ανεξαρτήτων κρατών, θα συνεχίσουν να αρνούνται στο κοινό τους ότι “παραδίδουν τα σκήπτρα τους”. Αλλά θα αναγκαστούν να κάνουν αυτό ακριβώς το πράγμα, εξαιτίας των νέων οικονομικών συνθηκών τους».
«Αυτό που είναι πολύ πιθανόν να επέλθει σήμερα, είναι ένα νέο πιο επικίνδυνο είδος αποικιοκρατίας, μια υπεραποικιοκρατία στην οποία οι εθνικές οικονομίες θα υποτάσσονται όχι σε άλλες χώρες, αλλά στις διεργασίες ενός πολυεθνικού οικονομικού συστήματος, ή δικτύου πάνω στο οποίο δεν θα έχουν κανένα έλεγχο».

Βολεμένη ζωή

Κάθεσαι κάθε πρωί
σε καρέκλα εργασιακή, εργονομική
ακούς με προσοχή την προσταγή
συνταγή ηχηρή, πνιγηρή
σε διάταξη επιβεβλημένη
πιστός οπαδός
στα εκ της διευθύνσεως
περιβάλλον ειδεχθές, απεχθές
ζωές μικρές
ταγμένες
πικραμένες
πεταμένες
βορά στον γυμνό θεό
μπροστά στον υπολογιστή, στον εκτυπωτή,
απέναντι απ’ το φυτό
απ’ τη γλάστρα ανεξάρτητο
εισπνέεις το άγχος για πλούτο επιβεβλημένο
ναρκωτικό άκρως εθιστικό
περνάει η ζωή, ανεπιστρεπτί, αμαχητί
σφίγγεις τα κινητά φυλαχτά
δουλικά
κατηφής δεσμοφύλαξ στο διαδίκτυο
ονειρεύεσαι γη μακρινή, ελεύθερη
λυτρωμένη απ’ την αρμόδια αρχή
και ξυπνάς απρόθυμα
κατ’ εξακολούθησιν φυλακισμένος
σε θλιβερά αδιέξοδα
ναρκωμένος στον καιάδα της πραγματικότητας
και περιμένεις παθητικά
μοιρολατρικά
ν’ αλλάξει ο κόσμος.
Αυταπατάσαι οικτρά.
Τον εαυτό σου άλλαξε, αν το μπορείς ακόμα.

(Της Ερατώς Βαλλιανού από τη συλλογή «Φθινοπωρινή Ισημερία» - Εκδόσεις Γκοβόστη – 2009)