Από αυτό το λεξικό λοιπόν, που αποτελεί την μοναδική ελληνική πηγή των ταινιών «peplum» («Ευαγγέλιο», το αποκάλεσε σε άρθρο του στο ΒΗΜΑ, ο δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφου Γιάννης Ζουμπουλάκης) επιλέγω σήμερα εκείνες τις «χλαμύδες» που κάποτε κατέκλυζαν τις αίθουσες και τη μικρή οθόνη και επανέρχονται κάθε Μεγάλη Εβδομάδα (μαζί με άλλες του είδους αυτού που όμως καμία σχέση δεν έχουν με τα Πάθη του Χριστού).
* * *
Το 1916 ο Ντ. Γ. Γκρίφιθ γύρισε την υπερπαραγωγή-σταθμό στα χρονικά του κινηματογράφου «Μισαλλοδοξία». Ήταν σπονδυλωτή ταινία και το ένα από τα επεισόδιά της αφορούσε στη Σταύρωση του Ιησού. Υπήρξε η πρώτη μεγάλου μήκους που άγγιξε το θέμα και στάθηκε η αφορμή για τις μεγάλες εταιρίες του Χόλιγουντ, που αναπτύσσονταν τότε, να αρχίσουν τα γυρίσματα ταινιών ιστορικών και πολυδάπανων σε μια προσπάθεια να κερδίσουν το κοινό. Η ιστορία, βεβαίως, δεινοπάθησε στα χέρια των σεναριογράφων της εποχής, όχι μόνο η αρχαία ρωμαϊκή αλλά και η αρχαία ελληνική, συριακή, βαβυλωνιακή και πάει λέγοντας. Δεν δεινοπάθησαν καθόλου όμως τα ταμεία των εταιριών.
* * *
Έτσι φτάνουμε στο 1925 οπότε η MGM γύρισε το «Μπεν Χουρ» σε σκηνοθεσία Φρεντ Νίμπλο (που βασίζεται στο μυθιστόρημα του Λιού Γουάλας «Μπεν Χουρ - Μια ιστορία για τον Χριστό») με πρωταγωνιστή τον Ραμόν Νοβάρο, στην οποία ο Μπεν Χουρ σε κάποια δύσκολη στιγμή της ζωής του συναντιέται με τον Χριστό, ενώ αυτός βαδίζει προς τον Γολγοθά.
* * *
Μεσολαβεί μια μεγάλη περίοδος με ιστορικές και θρησκευτικές ταινίες, οι οποίες όμως αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήκη και το 1953 η Fox (μπροστά στην απειλή της τηλεόρασης) εγκαινιάζει το σύστημα προβολής CinemaScope με τη ταινία «Ο Χιτών» του Χένρι Κόστερ με τον Βίκτορ Ματσιούρ, τον Ρίτσαρντ Μπάρτον και την Τζιν Σίμονς. Σ' αυτήν, η ιστορία ενός σκλάβου, του Δημήτριου διαδραματίζεται την περίοδο της Σταύρωσης του Χριστού και ο Μπάρτον ως Εκατόνταρχος του ρωμαϊκού στρατού, παίζει στα ζάρια τον χιτώνα του Ιησού και στη συνέχεια μετανιώνει και γίνεται χριστιανός.
* * *
Στη συνέχεια, το 1959, ο Γουϊλιαμ Γουάιλερ κάνει το remake του «Μπεν Χουρ», με πρωταγωνιστές τον Τσάρλτον Ίστον, τον Στίβεν Μπόιντ, την Μάρθα Σκοτ και άλλους. Αξέχαστη υπερπαραγωγή γυρισμένη εξ ολοκλήρου στα στούντιο της Τσινετσιτά στην Ιταλία, που δικαιολογεί απόλυτα το ρεκόρ των 11 Όσκαρ που είχε κερδίσει.
* * *
Το 1961 ο Νίκολας Ρέι σκηνοθετεί άλλη μία μεγαλειώδη ταινία με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», η οποία καλύπτει ολόκληρη τη ζωή του Ιησού από την ημέρα της Γέννησης μέχρι και την Ανάσταση, στην οποία ο γοητευτικός Τζέφρεϊ Χάντερ υποδύεται τον Ιησού. Επική ταινία, στην οποία αφηγητής είναι ο Όρσον Γουέλες πάνω σε κείμενο που έχει γράψει ο συγγραφέας ιστοριών επιστημονικής φαντασίας Ρέι Μπράντμπερι. Λέγεται μάλιστα, ότι η φωνή του Γουέλες πρόσθεσε περισσότερο κύρος στη ταινία και την έκανε πιο ενδιαφέρουσα.
* * *
Η ταινία που ανέτρεψε τα καθιερωμένα γύρω από τον τρόπο που αντιμετωπιζόταν το Θείο Δράμα ήλθε το 1964 και ήταν του Πιέρ Πάολο Παζολίνι, ο οποίος γύρισε το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον» με ερασιτέχνες ηθοποιούς και με ντεκόρ τη φύση του ιταλικού νότου. Στο ρόλο του «πολύ ανθρώπινου Ιησού» χρησιμοποιήθηκε ένας ισπανός φοιτητής, ενώ το ρόλο της μητέρας του έπαιξε η πραγματική μητέρα του Παζολίνι. Μια ηλικιωμένη γυναίκα. Μπροστά στη νέα οπτική του Παζολίνι όλες οι άλλες απεικονίσεις του Ιησού στο σινεμά, θυμίζουν γλυκερά, ρομαντικά δράματα για την τηλεόραση. Η ταινία κέρδισε το Μεγάλο Καθολικό Βραβείο στην Ιταλία και μόνον οι συντηρητικές εφημερίδες έμειναν να γράφουν ότι «ο διάβολος έγινε Πάπας».
* * *
Ένα χρόνο αργότερα, το 1965, ένας ακόμα μεγάλος σκηνοθέτης του Χόλιγουντ, ο Τζορτζ Στίβενς αποφασίζει να γυρίσει και αυτός μια μεγαλειώδη ταινία για τον Χριστό. Τίτλος της «Η μεγαλύτερη ιστορία του κόσμου», κατά την οποία μάλλον επηρεασμένος από τον Παζολίνι και τον «πολύ ανθρώπινο Χριστό» του, ο Στίβενς διαλέγει για το ρόλο του Ιησού μια μεγάλη τραγική φυσιογνωμία του ευρωπαϊκού κινηματογράφου: το Σουηδό Μαξ Φον Σίντοφ, εκλεκτό πρωταγωνιστή των ταινιών του Ινγκμαρ Μπέργκμαν. Παρά την συγκλονιστικά ανθρώπινη (κατά την γνώμη μου) ερμηνεία του Σίντοφ και την εκπληκτική φωτογραφία της ταινίας, η ταινία έπιασε πάτο στα ταμεία.
* * *
Η αμφισβήτηση όμως του γλυκερού ύφους, που ξεκίνησε με τον Παζολίνι και συνεχίστηκε με τον Στίβενς δεν σταμάτησε, αφού μέσα στη δεκαετία του 1970, είχαμε το πρώτο μιούζικαλ με θέμα τις τελευταίες ημέρες πριν τη Σταύρωση του Ιησού. Το 1973, ο Νόρμαν Τζούισον γυρίζει σε φυσικό περιβάλλον, το θεατρικό μιούζικαλ του Τιμ Ράις και του Αντριου Λόιντ Γουέμπερ «Ιησούς Χριστός Υπέρλαμπρο Άστρο». Πολύχρωμη ταινία, στην οποία βιώνουμε το Θείο Δράμα μέσα από τις προσωπικές σχέσεις των μελών ενός θιάσου, που ταξιδεύει στην έρημο Σινά προκειμένου να αναπαραστήσει το Δράμα του Ιησού. Πολύ ελκυστική για τη νεολαία της εποχής («τα παιδιά των λουλουδιών»), τόσο με την ποπ και ροκ μουσική, όσο και με τις ερμηνείες των ηθοποιών του Μπρόντγουεϊ. Το ρόλο του Χριστού είχε ο Τεντ Νίλι και της Μαγδαληνής η Ιβόν Έλιμαν, της οποίας το τραγούδι «I don’ t know how to love him» ακούγεται μέχρι σήμερα στο ραδιόφωνο.
* * *
Το 1977, ο Φράνκο Τζεφιρέλι γυρίζει την προαναφερθείσα επική ταινία «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ», που αργότερα μαζί με σκηνές που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί στο φιλμ, προβλήθηκε και στην τηλεόραση. Είχε πρωταγωνιστή έναν γοητευτικό ηθοποιό στο ρόλο του Ιησού, τον Ρόμπερτ Πάουελ και συμπρωταγωνιστούσαν ο Πίτερ Ουστίνοφ, ο Πίτερ Ο’ Τουλ και η Ολίβια Χάσεϊ. Ενώ το 1979 γυρίζεται ακόμα μια ταινία με τίτλο «Ιησούς» του Πίτερ Σάικς και πρωταγωνιστή τον Μπράιαν Ντίκον που δεν έγινε γνωστή στη χώρα μας.
* * *
Έτσι φτάνουμε στο 1988, οπότε ο Μάρτιν Σκορτσέζε γυρίζει τον «Τελευταίο πειρασμό» βασισμένο στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη. Στο ρόλο του Ιησού ο Γουϊλεμ Ντεφόε (στη φωτογραφία) και του Ιούδα ο γνωστός μας Χάρβεϊ Καϊτέλ. Για την ιστορία αναφέρεται ότι στο ρόλο του Πιλάτου εμφανίζεται ο διάσημος τραγουδιστής Ντέιβιντ Μπόουϊ.
* * *
Λίγο αργότερα, το 1989, ο σκηνοθέτης Ντενίζ Αρκάντ γυρίζει την παραβολή «Ιησούς του Μόντρεαλ», με πρωταγωνιστή τον Λοθέρ Μπλιτό βασισμένη, μάλλον, στο άλλο βιβλίο του Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» και είναι remake της ταινίας του Ζιλ Ντασέν, στην οποία έπαιζε και η Μελίνα Μερκούρη. Στη ταινία αυτή του Ντενίζ Αρκάντ, τα μέλη της κοινωνίας του Μόντρεαλ πρόκειται να αναπαραστήσουν τα Πάθη του Χριστού σύμφωνα με το έθιμο και κατά τη διάρκεια της αναπαράστασης ζούμε το Θείο Δράμα μέσα από τις σχέσεις τους.
* * *
Το 2016 έχουμε την ταινία «Ανάσταση» του Κέβιν Ρέινολντς, κατά την οποία ο σκηνοθέτης της ταινίας, εξετάζει με νέα οπτική τα γεγονότα λίγο πριν και μετά την Ανάσταση του Ιησού, καθώς αντιμετωπίζει την ιστορία της Ανάστασης ως ένα μυστήριο, το οποίο καλείται να λύσει ένας καχύποπτος Ρωμαίος αξιωματικός. Σύμφωνα με την υπόθεση, ο Κλάβιος, ενός πανίσχυρος Ρωμαίος στρατιωτικός και ο Λούκιος ο υπασπιστής του, έχουν επιφορτιστεί από τον Πόντιο Πιλάτο, με το καθήκον να ανακαλύψουν τι απέγινε το σώμα του Χριστού μετά τη Σταύρωση και την Ταφή του. Το σώμα πρέπει να βρεθεί επειγόντως, ώστε να σταματήσουν οι φήμες περί Ανάστασης, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αιτία για αιματηρές εξεγέρσεις στην Ιερουσαλήμ.
Αν και η ιστορία της Ανάστασης είναι γνωστή, το ενδιαφέρον στην ταινία το αποσπά η έξοχη ερμηνεία του Γιόζεφ Φάινς, στο ρόλο του δύσπιστου Ρωμαίου αξιωματικού-ντετέκτιβ, που προσπαθεί να εξιχνιάσει την υπόθεση ανακρίνοντας τους στρατιώτες που φρουρούσαν τον τάφο, οπαδούς του Ιησού, αλλά και τη Μαρία Μαγδαληνή και τους Αποστόλους. Μια ανάκριση που θα είναι καθοριστική για τα πιστεύω του.
* * *
Τέλος, έχουμε και την ταινία «Μαρία Μαγδαληνή» (2018) σε σκηνοθεσία Γκαρθ Ντέιβις, στην οποία ο σκηνοθέτης πλάθει το ανθρώπινο πορτρέτο μιας από τις πλέον αινιγματικές και αμφιλεγόμενες προσωπικότητες στην Ιστορία, ρίχνοντας ταυτόχρονα και μια γυναικεία ματιά πάνω στην ιστορία του Χριστού. Είναι ένα φιλμ από την οπτική γωνία μιας γυναίκας, που ακολούθησε τον Ιησού και ήταν κοντά του, τόσο στη Σταύρωση, όσο και στην Ανάσταση. Η Ρούνι Μάρα υποδύεται τη Μαρία Μαγδαληνή, ενώ ο Γιοακίν Φίνιξ υποδύεται τον Χριστό. Η Μαρία, αντιλαμβάνεται με διαφορετικό τρόπο την έννοια του βασιλείου του Θεού και του μηνύματος του Ιησού, θεωρώντας πως τα πάντα ξεκινούν και καταλήγουν στη συγχώρεση και το έλεος. Έτσι η ταινία αφήνει το μήνυμα ότι για να αλλάξουμε τον κόσμο, πρέπει να αλλάξουμε πρώτα εμείς οι ίδιοι.
(Πηγή: Κινηματογραφικό λεξικό ΧΛΑΜΥΔΑ - Εκδόσεις Αμαρυσία - 2021)
