Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και επίκαιρο βιβλίο έπεσε στα χέρια μου πρόσφατα, το οποίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Λιβάνη. Πρόκειται για το «Η περιπέτεια της δικαιοσύνης» του πρώην υπουργού (και Δικαιοσύνης για ένα διάστημα) Μιλτιάδη Παπαϊωάννου, το οποίο πέραν των απόψεων περί της Δικαιοσύνης, της ανεξαρτησίας των οργάνων της και των παθογένειών της, περιλαμβάνει μια μεγάλη ενότητα, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα (λόγω των αναλυτικών στοιχείων που περιέχει) για την ιστορική της εξέλιξη στη χώρα μας.
Ο Μιλτιάδης Παπαϊωάννου αναφερόμενος στο βιβλίο του λέει: «Ο τίτλος του βιβλίου δεν είναι τυχαίος. Η ελληνική δικαιοσύνη έχει ζήσει πράγματι μια μακρά και επώδυνη περιπέτεια. Στο βιβλίο προσπαθώ να δείξω ότι η κρίση που διέρχεται σήμερα έχει ιστορικές ρίζες. Ότι συνδέεται με τα ιστορικά γεγονότα και τις παθογένειες του νεοελληνικού κράτους. Ότι οι όποιες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του παρελθόντος βρήκαν απέναντί τους τοπικά και συντεχνιακά συμφέροντα, κακές συμπεριφορές και νοοτροπίες από τους συντελεστές της κρίσης, την εκτελεστική εξουσία, τους δικαστικούς λειτουργούς και τους δικηγόρους. Ότι η χώρα μας δεν παρακολούθησε και δεν προσαρμόστηκε, με τους αναγκαίους ρυθμούς, στα νέα δεδομένα.
»Έχουμε αποτύχει εκεί που οι άλλες χώρες, με όπλο τις μεταρρυθμίσεις, έχουν δώσει ικανοποιητικά αποτελέσματα. Θεωρώ ότι έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για δραστικές αλλαγές στο δικαϊκό μας σύστημα. Στην επιθυμία μου να φανώ χρήσιμος, προτείνω λύσεις, χωρίς να διεκδικώ το αλάθητο, για μια σύγχρονη και αποτελεσματική ελληνική δικαιοσύνη.
»Με τη συγγραφή του βιβλίου επιτελώ και το χρέος ενός μη μαχόμενου πλέον πολιτικού. Με έντονη ανησυχία για τα προβλήματα που συνδέονται με τη συνολική πολιτική μας λειτουργία, αλλά και για όσα συμβαίνουν στον χώρο της ελληνικής δικαιοσύνης. Παράλληλα ασκώ και το δικαίωμά μου στην ιστορική μνήμη, ωστόσο με το βλέμμα μπροστά. Με την πίστη ότι πρέπει να κλείσουμε τις εκκρεμότητες του παρελθόντος. Όχι με ταφόπλακα, αλλά με μια δημιουργική ανάλυση των γεγονότων και με ουσιαστική κριτική προσέγγιση.
»Με μια διαρκή εκπομπή μηνυμάτων και κατάθεση προτάσεων για αλλαγές και μεταρρυθμίσεις προς όλες τις κατευθύνσεις. Προς το πολιτικό και δικαϊκό σύστημα, τους άλλους φορείς εξουσίας, προς την κοινωνία και τον λαό, αλλά κυρίως προς τη νέα γενιά της πατρίδας μας.»
Ιστορικά περιεχόμενα: ΚΕΦ.1: Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας (1453-1821), Η δικαιοσύνη απονέμεται "κατά την δύναμιν των δώρων" - ΚΕΦ.2: Στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης (1821-1828). Η αναντιστοιχία του "δικαίου της πράξης" και του "δικαίου των βιβλίων" - Τα τοπικά πολιτεύματα. Το νεοελληνικό κράτος οικοδομείται σταδιακά. Τα Συντάγματα της Επανάστασης - ΚΕΦ.3: Η περίοδος του Καποδίστρια (1828-1831). Η δικαιοσύνη είναι "σκλάβα της πολιτικής". Ιδρύονται τα πρώτα δικαστήρια - ΚΕΦ.4: Η περίοδος της απόλυτης μοναρχίας (1833-1843). Ένα κράτος χωρίς Σύνταγμα - Το έργο του Μάουρερ. Ο θεμέλιος λίθος της ελληνικής δικαιοσύνης. Οι πρώτοι έμμισθοι δικαστές. Η ίδρυση του Συμβουλίου της Επικρατείας. Η δίκη του Κολοκοτρώνη. Η πρώτη πολιτική δίκη. "Η μεγαλύτερη δόξα της δικαιοσύνης της πατρίδας μας" - ΚΕΦ.5: Η περίοδος της συνταγματικής μοναρχίας (1843-1862). Η ισοβιότητα των δικαστικών λειτουργών - ΚΕΦ.6: Η περίοδος 1863-1910. Το Σύνταγμα του 1864. Καθιέρωση προσόντων για τον διορισμό των δικαστών. Ο Χαρίλαος Τρικούπης. Η απόλυση διεφθαρμένων δικαστών - ΚΕΦ.7: Η Επανάσταση του 1909. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Η νέα Ελλάδα. Η χρυσή περίοδος της δικαιοσύνης - ΚΕΦ.8: Ο εθνικός διχασμός (1916-1922). Οι "εξυγιάνσεις" στη δικαιοσύνη. Η αρχή μιας κακής παράδοσης - ΚΕΦ.9: Η καταστροφή του 1922. Η δίκη των έξι. Μια άδικη εκτέλεση - ΚΕΦ.10: Η περίοδος της αβασίλευτης δημοκρατίας (1923-1935). Ο δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων. Η πορεία προς την παλινόρθωση. "Πας άνθρωπος συναντήσει τον Βενιζέλον έχει δικαίωμα να τον φονεύσει". Η παλινόρθωση της Βασιλείας - ΚΕΦ.11: Η δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά (1936-1941). Οι διοικητικές εκτοπίσεις - ΚΕΦ.12: Η Κατοχή (1941-1944). Οι τρεις ελληνικές κυβερνήσεις. Η "λαϊκή δικαιοσύνη" - ΚΕΦ.13: Η μετακατοχική περίοδος (1944-1952). Εμφύλιος πόλεμος. Οι δίκες των δωσίλογων. Τα στρατοδικεία - ΚΕΦ.14: Η μετεμφυλιακή περίοδος (1949-1967). Το Σύνταγμα του 1952. Το "παρασύνταγμα". Η συνύπαρξη δημοκρατίας και αυταρχισμού α. Η υπόθεση Μαξ Μέρτεν. "Η Ελλάς αμνηστεύει τους σφαγείς της" β. Το σχέδιο "Περικλής". Η νόθευση του εκλογικού φρονήματος γ. Η δολοφονία Λαμπράκη. Η φωτεινή και η σκοτεινή πλευρά της δικαιοσύνης δ. Η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ. Η αρχή της πολιτικής ανωμαλίας - ΚΕΦ.15: Η δικτατορία των συνταγματαρχών (1967-1974). "Η τήβεννος παρείχε καμουφλάζ των άδοξων σπαθιών". Οι "εκκαθαρίσεις" γενναίων και έντιμων δικαστών. α. Οι "εξυγιάνσεις" στο Συμβούλιο της Επικρατείας. β. Άρειος Πάγος: "Το αίμα του ανώτατου δικαστηρίου δεν είναι πλέον υγιές". γ. Το Συμβούλιο της Επικρατείας. Η γενναία στάση του Μιχ. Στασινόπουλου. δ. Νομική Σχολή Αθηνών. Μια φωτεινή εξαίρεση. ε. Οι δίκες των αντιστασιακών - ΚΕΦ.16: Τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης (1974-1981). Η κάθαρση που δεν έγινε. Χάθηκε η ευκαιρία [...] - ΚΕΦ.17: Η περίοδος 1981-1989. Ο εκδημοκρατισμός της νομοθεσίας στη δίνη των δικαστικών διενέξεων - ΚΕΦ.18: Η περίοδος 1989-1993. Η δικαιοσύνη στο "μάτι του κυκλώνα". Ο πλέον "κατάλληλος" για πρόεδρος του Αρείου Πάγου και του "Υπουργοδικείου" - ΚΕΦ.19: Η δεκαετία 1994-2004. Μια σχετικά ομαλή περίοδος - ΚΕΦ.20: Η περίοδος 2004-2009. Νέες παρεμβάσεις στο έργο της δικαιοσύνης. Το παραδικαστικό κύκλωμα