Θα μεταφράσω τον τίτλο απλά. Όσο πιο απλά μπορώ, ώστε να γίνει άμεσα αντιληπτό το θέμα που θίγει ο Ντέιβιντ Ντέι, ιστορικός, σ’ αυτό το βιβλίο. Περιέχει δύο λέξεις (Conquest και overwhelm που είναι και σύνθετη από την over και τη whelm) οι οποίες ουσιαστικά καταλήγουν στην ίδια έννοια: την κατάκτηση. Ο τίτλος επί λέξει στα ελληνικά είναι: «Κατάκτηση: Πως κοινωνίες υπερ-κατακλύζουν άλλες», αλλά επειδή το «υπερ-κατακλύζουν» δεν αποδίδει στη γλώσσα μας αυτό ακριβώς που εννοεί ο συγγραφέας, εγώ θα τον παραφράσω λίγο, διότι όλοι μας λίγο πολύ γνωρίζουμε τι θα πει η λέξη «κατάκτηση» και πως αυτή επιτυγχάνεται (είμαστε απόγονοι και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, άλλωστε).
Κατάκτηση, κατά τα λεξικά είναι η υποδούλωση «με τη βία» ενός λαού από έναν άλλο. Ο Ντέιβιντ Ντέι όμως σ’ αυτό το πόνημα ξεπερνά τη «βίαιη κατάκτηση» και βάζει στο τραπέζι την κατάκτηση που επιτυγχάνεται με άλλους τρόπους όχι βίαιους. Γι’ αυτό και χρησιμοποιεί τη λέξη overwhelm, με την οποία θέλει να αναλύσει τις πράξεις και τις συμπεριφορές των λαών που -χωρίς να είναι βίαιες- προσπαθούν να φέρουν το ίδιο αποτέλεσμα: να επεκτείνουν την κυριαρχία τους. Όπως ας πούμε ο Μεγαλέξανδρος ο οποίος στη συνέχεια της πολεμικής του δράσης, το «έπαιζε» φιλειρηνιστής και πάντρευε τους στρατηγούς του με τις ντόπιες κοπέλες για να δημιουργεί νέες φυλές με μακεδονικό DNA. Αλλά μακρηγορώ.
Αν ανελάμβανα λοιπόν να μεταφράσω τον τίτλο αυτού του βιβλίου θα τον μετέφραζα σε «Κατάκτηση: Πως κοινωνίες καπελώνουν άλλες κοινωνίες», που είναι και πιο ελκυστικός και επίκαιρος. Στις 300 σελίδες αυτού του πονήματος λοιπόν, ο Ντέιβιντ Ντέι ερευνά τους τρόπους με τους οποίους ένα έθνος προσπαθεί να «κατακτήσει» ένα άλλο, όχι μόνο με βίαιη επιθετικότητα, αλλά με άλλους τρόπους λιγότερο θεαματικούς (κινηματογραφικά, θα έλεγα) και πιο γραφειοκρατικούς.
Κατακτήσεις αναφέρονται πολλές σ’ αυτό το βιβλίο ως παραδείγματα: οι Άγγλοι στην Αυστραλία και τη Βόρεια Αμερική, οι Νορμανδοί στην Αγγλία, οι Ισπανοί στο Μεξικό, οι Ιάπωνες στην Κορέα, οι Κινέζοι στο Θιβέτ. Η ανθρώπινη ιστορία χαρακτηρίζεται από διεκδικήσεις λαών εδαφικές και επιμορφωτικές, οι περισσότερες από τις οποίες επιτεύχθηκαν με βίαιο τρόπο, εκστρατείες, σφαγές και γενοκτονίες ακόμα. Χαρακτηρίζεται όμως και από διεκδικήσεις που γίνονται «στα χαρτιά», στο διπλωματικό τομέα και μέσα από την πολιτική. Αυτές είναι οι περιπτώσεις που εξετάζει ο συγγραφέας.
Πρόκειται για τις περιπτώσεις εκείνες που «διεκδίκησε, διεκδίκησε, όλο και κάτι θα βγάλεις», όπως για παράδειγμα όταν ένα έθνος επιμένει να έχει νομικές αξιώσεις, σχεδιάζοντας νέους χάρτες, αλλάζοντας ονομασίες παραμεθόριων περιοχών, μετακινώντας πληθυσμούς, καλλιεργώντας εκτάσεις, καθορίζοντας νέες θαλάσσιες ζώνες οικονομικών συμφερόντων, δημιουργώντας γκρίζες ζώνες και καταλαβαίνετε τι εννοώ.
Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο (των εκδόσεων Oxford University Press) γραμμένο σε απλή γλώσσα που διαβάζεται σαν μυθιστόρημα και στα περιεχόμενα του οποίου υπάρχει κεφάλαιο που αφορά και την Ελλάδα με σχετικό χάρτη μάλιστα.
Ο Ντέιβιντ Ντέι σήμερα είναι επίτιμος συνεργάτης στο Πρόγραμμα Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο La Trobe και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Αμπερντίν. Έχει γράψει πολλά ιστορικά συγγράμματα μεταξύ των οποίων την ιστορία της Αυστραλίας, του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και βιογραφίες διακεκριμένων προσωπικοτήτων για τις οποίες έχει βραβευτεί. Ζει στο Έλθαμ της Βικτώριας στην Αυστραλία.
(Παρουσίαση στη σημερινή έντυπη Αμαρυσία)
(Παρουσίαση στη σημερινή έντυπη Αμαρυσία)
