Δυο μεγάλες απώλειες από το χώρο του θεάτρου και του κινηματογράφου βίωσε η χώρα μας την εβδομάδα που πέρασε. Με διαφορά ωρών έφυγαν από τη ζωή δύο μεγάλοι καλλιτέχνες: ο Κώστας Καζάκος την Τρίτη 13/9 και η Ειρήνη Παππά την Τετάρτη 14/9.
Κώστας Καζάκος: Ένας μεγάλος αγωνιστής της ζωής που στάθηκε με πάθος στην πλευρά του λαού
Ο Κώστας Καζάκος γεννήθηκε 29/5/1935 στον Πύργο Ηλείας. Σε ηλικία 18 ετών έφτασε στην Αθήνα για να σπουδάσει παιδαγωγός, αλλά η αριστερή κληρονομιά του πατέρα του (μπήκε φυλακή για έναν χρόνο στον Πύργο και μετά τον στείλανε εξορία στα νησιά μέχρι το 1952) υπήρξε λόγος αρνητικής αντιμετώπισής του από το πανεπιστήμιο, επειδή του ζητούσαν «χαρτί κοινωνικών φρονημάτων» που δεν το είχε και δεν του επέτρεψαν την εγγραφή στη Φιλοσοφική Αθηνών.
Αυτό το γεγονός του είχε δημιουργήσει τραύμα, όπως προηγουμένως και όλες οι δουλειές που είχε κάνει όταν ήρθε στην Αθήνα (με τον πατέρα του στην Μακρόνησο) ως δεύτερο παιδί μιας οικογένειας τεσσάρων παιδιών. Έτσι, άλλαξε σταδιοδρομία και φοίτησε στην «Σχολή Κινηματογράφου Λυκούργου Σταυράκου» (1953-1956) και στην «Δραματική Σχολή Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν» (1954-1957). Όμως τα ίδια γεγονότα τον ώθησαν να γίνει αγωνιστής όχι μόνο της ζωής και της τέχνης, αλλά και της πολιτικής.
Ο Κώστας Καζάκος έγινε ενεργό και δραστήριο μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος, με το οποίο εκλέχθηκε βουλευτής στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2007 και του Οκτωβρίου 2009 ως επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας.
Σε όλη του τη ζωή και τη δημιουργική πορεία έδινε το «παρών» σε όλες τις εκδηλώσεις και δράσεις του Κόμματος και του κινήματος. Καλώντας στις εκλογές του 2015 τον λαό να στηρίξει το ΚΚΕ, σημείωνε: «Η "Ελπίδα" και η "Πίστη", οι "Μεσσίες" και οι "Σωτήρες" είναι για τους πεθαμένους. Οι ζωντανοί δεν περιμένουν άπραγοι κάποιους να τους βοηθήσουν. Παλεύουν να φτιάξουν τις εν ζωή συνθήκες. Ο αγώνας τους είναι να απομακρυνθούν όσο γίνεται περισσότερο από τη ζωώδη ζωή, από την κατά φύση ζωή, από τη θανατηφόρα επιβίωση. Είναι αγώνας για εξανθρωπισμό. Κι αυτό χρειάζεται "Αρετήν και Τόλμην", όπως μας λέει ο Κάλβος. Οι πόρτες στο σπίτι του Λαού είναι ανοιχτές. Είναι διάπλατες. Μένει στην ευθύνη του καθενός μας να βρει το κουράγιο, να βρει την Αρετή και την Τόλμη και να κάνει το μεγάλο βήμα στη ζωή του. Στις 25 του Γενάρη, ο Εργαζόμενος Λαός μπορεί να γίνει Αυτός ο Αναμενόμενος, ο Μεσσίας, ο Σωτήρας του τόπου μας».
Το 2018 σε άρθρο του στον «Ριζοσπάστη» για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ, σημείωνε μεταξύ άλλων: «Δεν φτάνει να είσαι σοφός, διανοούμενος, άνθρωπος των γραμμάτων, καλλιτέχνης, γιατρός, μηχανικός, δικηγόρος, αγρότης, εργάτης, φοιτητής. Χρειάζεται κάτι περισσότερο: Χρειάζεται να είσαι κομμουνιστής. Χωρίς αμφισβητήσεις και χωρίς ταλαντεύσεις. Καθαρά και ξάστερα. Ο κομμουνιστής, 100 χρόνια τώρα, είναι ο ορκισμένος εχθρός της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο».
Ήταν εξαίρετος ηθοποιός, τόσο του κινηματογράφου όσο και του θεάτρου. Είχε παίξει σε 40 ταινίες, 11 θεατρικά έργα και είχε συμμετάσχει σε 14 τηλεοπτικά σήριαλ.
Τιμήθηκε με τον «Χρυσό Απόλλωνα», βραβείο ηθοποιού Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου Αθηνών το 1967, και Α΄ Χρυσό Βραβείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1973 για την αρτιότερη θεατρική παραγωγή («Λυσιστράτη»). Τιμήθηκε ακόμα με το Βραβείο της Ένωσης Θεατρικών Συγγραφέων και Κριτικών για το σύνολο της προσφοράς του.
Είχε διατελέσει αντιπρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου. Ήταν Ιδρυτικό μέλος του Ελληνοαραβικού Συνδέσμου, μέλος της Επιτροπής Άδειας Άσκησης Επαγγέλματος του Ηθοποιού, συνιδρυτής του Ελεύθερου Θεάτρου (μαζί με τον Λέοντα Τριβιζά) και ιδρυτής του ιδρύματος «Τζένη Καρέζη».
Όπως ανέφερε ο κριτικός κινηματογράφου Παναγιώτης Τιμογιαννάκης με αφορμή το θάνατό του: Πρώτη σύζυγος του Κώστα Καζάκου δεν ήταν η Τζένη Καρέζη αλλά η Νερίνα Λυμπεροπούλου, εικαστική καλλιτέχνης, αδελφή της Μάγιας. Με την ηθοποιό Τζένη Καρέζη, υπήρξε παντρεμένος από το 1968 μέχρι το 1992, με την οποία απέκτησε τον γιο τους, τον επίσης ηθοποιό Κωνσταντίνο Καζάκο. Από το 1997 έως σήμερα ήταν παντρεμένος με την ηθοποιό Τζένη Κόλλια, με την οποία έχουν αποκτήσει τέσσερα παιδιά: τον Αλέξανδρο, την Άρτεμι-Γεωργία (που έχασε τη ζωή της στις 25/6/1999 σε ηλικία 8 μηνών από σπάνια ασθένεια), την Ηλέκτρα και τη Μάγια.
Ειρήνη Παππά: Μια διεθνής εκπροσώπηση της χώρας μας
Η Ειρήνη Παπά (Ειρήνη Λελέκου) είχε γεννηθεί στο Χιλιομόδι Κορινθίας στις 3/9/1929 σε οικογένεια δασκάλων. Η μητέρα της Ελένη το γένος Πρεβεζάνου, ήταν δασκάλα, ενώ ο πατέρας της Σταύρος Λελέκος ήταν καθηγητής κλασικού δράματος, υπήρξε διευθυντής στο σχολείο του Σοφικού Κορινθίας.
Ξεκίνησε από την ηλικία των 15 ετών ως ραδιοφωνική παραγωγός, τραγουδίστρια και χορεύτρια σε διάφορες εκδηλώσεις. Παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, που τότε ονομαζόταν Εθνική Σχολή Κλασικού Θεάτρου με σπουδαίους δασκάλους όπως τους Γιώργο Γληνό, Νικόλαο Παρασκευά, Λουκά Καρυντινό, Πέλο Κατσέλη, Δημήτρη Ροντήρη και άλλους.
Στο θέατρο εμφανίστηκε το 1948, στην επιθεώρηση των Σακελλάριου-Γιαννακόπουλου «Άνθρωποι… Άνθρωποι», στη Λυρική Σκηνή, με τους σημαντικότερους ηθοποιούς της εποχής. Στην αυτοβιογραφία του ο Αλέκος Σακελλάριος, γράφει ότι έμοιαζε σαν «ζωντανή Καρυάτιδα». Την παρουσίασε στον Φίνο και έπαιξε στην πρώτη της ταινία το 1948, που ήταν οι «Χαμένοι άγγελοι» του Νίκου Τσιφόρου.
Το 1951 έγινε παγκοσμίως γνωστή με την κοινωνική δραματική ταινία «Νεκρή Πολιτεία» του σκηνοθέτη Φρίξου Ηλιάδη που αναφερόταν στον Μυστρά και προβλήθηκε, αντιπροσωπεύοντας την Ελλάδα, στο Φεστιβάλ των Καννών, έχοντας συμπρωταγωνιστή τον Γιώργο Φούντα.
Τρεις από τις ταινίες, στις οποίες πρωταγωνίστησε η Ειρήνη Παππά προτάθηκαν για Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας, με την γαλλόφωνη «Ζ» του Κώστα Γαβρά να το κατακτά, ενώ παρέμειναν υποψήφιες η «Ηλέκτρα» και η «Ιφιγένεια», μεταφορές στην μεγάλη οθόνη αρχαίων τραγωδιών.
Η Ειρήνη Παππά συμμετείχε σε πολλές χολιγουντιανές παραγωγές, ενώ πρωταγωνίστησε και στο θέατρο Μπρόντγουεϊ το 1967, ενώ το 1979, όταν ήταν να παιχτεί στο Ηρώδειο το «Αντώνιος και Κλεοπάτρα», βρέθηκε σε διαμάχη με τον Δημήτρη Χορν που είχε εκφραστεί απαξιωτικά εναντίον της.
Το 1995 τιμήθηκε με το Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο.
Το 2000 τιμήθηκε με τον τίτλο «Γυναίκα της Ευρώπης».
Το 2008, η Ιταλία την τίμησε με το «Βραβείο Ρώμη» στο αρχαίο θέατρο της «Όστια Αντίκα». Τότε όταν παρέλαβε το βραβείο είχε πει: «Δεν ξέρω αν πρέπει να γελάσω ή να κλάψω, μπορώ μόνο να πω ότι η Αθήνα θα είναι πάντα η μητέρα μου, αλλά η Ρώμη, παράλληλα, είναι δεύτερη μητέρα μου, από ξεκάθαρη επιλογή μου». Στην Ιταλία συνεργάστηκε με πολλούς Ιταλούς σκηνοθέτες και οι Ιταλοί την αγάπησαν, λέγοντας Bella Greca και Irene Nostra («η δικιά μας Ειρήνη»).
Το 2009 τιμήθηκε και παρέλαβε τον Χρυσό Λέοντα Μπιενάλε του Θεάτρου της Βενετίας, από τα χέρια του σκηνοθέτη Μαουρίτσιο Σκαπάρο.
Η Πορτογαλία επίσης, είχε δείξει την εκτίμησή της με την υποστήριξη στο θέατρο που ίδρυσε εκεί για να παίζονται αρχαίες τραγωδίες. Γι' αυτό το θέατρο η Ειρήνη Παππά διέμενε στην Πορτογαλία τα τελευταία ενεργά χρόνια της.
Τα τελευταία χρόνια είχε τιμηθεί και με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο Τορ Βεργκάτα της Ρώμης στην Ιταλία. Συνολικά έλαβε περισσότερες από 24 τιμητικές διακρίσεις και βραβεία.
Στη διάρκεια της Χούντας των Συνταγματαρχών (1967 – 1974) είχε καταφύγει στην Ιταλία, δεδομένου ότι ήταν υποστηρίκτρια του κομμουνισμού, ενώ μεταπολιτευτικά είχε ασχοληθεί και με την πολιτική. Υπήρξε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας.
(Δημοσιεύτηκε στην έντυπη Αμαρυσία του Σαββάτου 17/9/22)