Οι Steven Levitsky και Daniel Ziblatt, πολιτικοί επιστήμονες και καθηγητές στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, έχοντας μελετήσει πάνω από 20 χρόνια την κατάλυση των δημοκρατιών σε Ευρώπη και Λατινική Αμερική, έγραψαν ένα βιβλίο με τίτλο «How Democracies Die».
Στο βιβλίο, οι δύο καθηγητές, αντλώντας από δεκαετίες έρευνας και μια ευρεία γκάμα ιστορικών και παγκόσμιων παραδειγμάτων από την Ευρώπη του 1930 έως τη σύγχρονη Ουγγαρία, την Τουρκία, τη Βενεζουέλα, καθώς και τον Αμερικανικό Νότο, επιχειρούν να εξηγήσουν την ασθένεια που πλήττει τη δημοκρατία, αλλά και τι πρέπει να κάνουμε για να αποφύγουμε τον αργό θάνατό της.
Υποστηρίζουν πως στην εποχή μας οι δημοκρατίες δεν τελειώνουν πλέον με μια επανάσταση, ένα στρατιωτικό πραξικόπημα, ένα κίνημα, ή έναν εμφύλιο πόλεμο, αλλά μέσω της αργής, σταδιακής αποσάθρωσης πολιτικών κανόνων που ισχύουν χρόνια, αλλά και της σταθερής αποδυνάμωσης των θεσμών, όπως η Δικαιοσύνη και τα ΜΜΕ, κάτι που είχε υποστηρίξει και ο Ουμπέρτο Έκο πριν πολλά χρόνια.
Έτσι, η διάβρωση της δημοκρατίας συντελείται ανεπαίσθητα και η κατάλυσή της επέρχεται με τη σταδιακή ολίσθηση προς τον απολυταρχισμό, που ξεκινάει από την εκλογική κάλπη, από εκείνους που καταρχή κέρδισαν την εξουσία με εκλογές.
Στην ενδιαφέρουσα αυτή μελέτη, απαριθμούν και αναλύουν τα ενδεικτικά στοιχεία και τα χαρακτηριστικά σημάδια που εμφανίζονται κάθε φορά που μια δημοκρατία πνέει τα λοίσθια. Πιο συγκεκριμένα, επισημαίνουν τέσσερα προειδοποιητικά στοιχεία αυταρχικής συμπεριφοράς που μπορεί να εμφανίζει ένας ηγέτης ή μια κυβέρνηση:
-Απόρριψη ή ασέβεια των δημοκρατικών κανόνων.
-Ανοχή ή ενθάρρυνση της βίας.
-Αμφισβήτηση της νομιμότητας των πολιτικών αντιπάλων και ηθική υπονόμευσή τους.
-Έλεγχος του επικοινωνιακού συστήματος και των ΜΜΕ.
Οι καθηγητές επισημαίνουν ότι οι δημοκρατίες θα επιβιώσουν μόνο αν αποφασίσουν να υπερασπιστούν τις αρχές και τα ιδεώδη τους και κάνουν λόγο για τα μέσα, που μπορούν να αναστείλουν την ασθένεια της δημοκρατίας.
Η θεραπεία συνίσταται σε μια σειρά μέτρων όπως: η επαγρύπνηση των εκπροσώπων των θεσμών, η συνείδηση του καθήκοντος ως πατριωτική ευθύνη, η λήψη προληπτικών μέτρων και ο αιφνιδιασμός προτού τα πράγματα γίνουν ακόμα χειρότερα, η αποφασιστική εγκατάλειψη του εφησυχασμού, η οργάνωση κινητοποιήσεων και η ενεργοποίηση διαύλων πληροφόρησης, με κάθε τρόπο και με όλα τα διαθέσιμα μέσα ενημέρωσης, η σύμπραξη των δυνάμεων που υποστηρίζουν τη φιλελεύθερη δημοκρατία, ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές τους διαφορές, απέναντι στις δυνάμεις του αυταρχικού λαϊκισμού.
Το βιβλίο «How Democracies Die» πρόκειται να κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο τον Σεπτέμβριο 2018.
Για να μορφωνόμαστε κι εμείς οι Έλληνες σιγά-σιγά.
(Από τη μόνιμη στήλη μου στην Αμαρυσία 14/7/2018)
