Πρώτο μέρος μιας τριλογίας πάνω στα παιδικά και νεανικά χρόνια του Μαξίμ Γκόρκι, που μαζί με την Τριλογία του Μαξίμ των Κόζιντσεφ και Τράουμπεργκ, αποτελεί την κορυφαία έκφραση του ποιητικού ρεαλισμού στο σοβιετικό κινηματογράφο του ’30.
Ο Μάρκ Ντονσκόι, ο βάρδος της επαρχιακής Ρωσίας, δεν ενδιαφέρεται για μια μνημειακή βιογραφία του μεγάλου συγγραφέα που πέθανε ένα χρόνο πριν την ολοκλήρωση του πρώτου μέρους). Μακριά από το ρητορικό και δημαγωγικό ύφος των περισσότερων ταινιών του σοσιαλιστικού ρεαλισμού και χωρίς τις γνωστές πολιτικολογίες που ενοχλούν τον σημερινό θεατή.
Η Τριλογία του Μαξίμ Γκόρκι είναι μια πιστή αναπαράσταση της ζωής του λαού στην επαρχία της Τσαρικής Ρωσίας του 19ου αιώνα:
οι σκονισμένοι και λασπωμένοι δρόμοι, τα καπηλειά, οι οικοτεχνίες όπου οι εργάτες δουλεύουν σαν ζώα, οι αλήτες του λιμανιού, οι λαϊκές γιορτές και αγορές, οι μεθυσμένοι που δέρνουν δημόσια τις γυναίκες τους, οι πεισματάρηδες γέροι, οι γριές με τις δοξασίες τους, οι σπιούνοι του τσάρου, οι αμφισβητίες-φοιτητές, οι πολιτικοί εξόριστοι, με λίγα λόγια η μεγαλοσύνη αλλά και η σκληρότητα του Ρώσου, η μιζέρια και γενναιοδωρία του, το πείσμα και η δειλία του, ο σκοταδισμός και η δίψα του για γνώση.
οι σκονισμένοι και λασπωμένοι δρόμοι, τα καπηλειά, οι οικοτεχνίες όπου οι εργάτες δουλεύουν σαν ζώα, οι αλήτες του λιμανιού, οι λαϊκές γιορτές και αγορές, οι μεθυσμένοι που δέρνουν δημόσια τις γυναίκες τους, οι πεισματάρηδες γέροι, οι γριές με τις δοξασίες τους, οι σπιούνοι του τσάρου, οι αμφισβητίες-φοιτητές, οι πολιτικοί εξόριστοι, με λίγα λόγια η μεγαλοσύνη αλλά και η σκληρότητα του Ρώσου, η μιζέρια και γενναιοδωρία του, το πείσμα και η δειλία του, ο σκοταδισμός και η δίψα του για γνώση.
Ο Ντονσκόι τρέφει έναν απέραντο θαυμασμό για τον απλό άνθρωπο και την κάθε είδους εκδήλωση (θετική ή αρνητική) που ξεκινά απ’ αυτόν, η οποία ορισμένες στιγμές αγγίζει τα όρια της μυστικιστικής λατρείας. Ωστόσο δύσκολα θα μπορούσαμε να τον κατηγορήσουμε για νατουραλιστή (όπως ο Ζολά).
Μέσα από τις εικόνες του οπερατέρ Πιότρ Ερμόλιωφ ζωντανεύει με εκπληκτική γλαφυρότητα η ψυχολογία και νοοτροπία ενός λαού, αλλά και ο κοινωνικός χώρος, το περιβάλλον που προσδιορίζουν αυτή τη συγκεκριμένη συμπεριφορά του. Πρόκειται για το σκληρό «Πανεπιστήμιο της ζωής» που θα διαμορφώσει το χαρακτήρα και την προσωπικότητα του Μαξίμ Γκόρκι και θα του δώσει τα πρώτα ερεθίσματα για να αρχίσει να γράφει.
Σ’ αυτό, το πρώτο μέρος της τριλογίας παρακολουθούμε τα παιδικά χρόνια του Αλέξη Πέτσκωφ του μετέπειτα Μαξίμ Γκόρκι, που ορφανός από πατέρα πηγαίνει να μείνει στο σπίτι του παππού του, Εκεί παρακολουθεί συνεχείς καυγάδες των θείων του για κληρονομικά θέματα, ενώ ο παππούς του τον ξυλοδέρνει συχνά για να τιθασεύσει τον πεισματάρικο χαρακτήρα του. Όταν το εργαστήρι τους καίγεται αναγκάζονται να μετακομίσουν. Αρχίζει μια περίοδος οικονομικής παρακμής που οδηγεί στην πτώχευση. Ευτυχώς ο μικρός Αλέξης έχει σαν παρηγοριά την καλόκαρδη γιαγιά του, που ερμηνεύει η διάσημη ηθοποιός του μοσχοβίτικου θεάτρου Βαρβάρα Μασσαλιτίνοβα, εκφράζοντας απόλυτα το γυναικείο ιδεώδες του Ντοσνκόι για την απλή, μα στιβαρή μητέρα-φύση.
Αν και το φιλμ αγνοείται από βασικά βιβλία, Τα παιδικά χρόνια του Μαξίμ Γκόρκι, είναι ευρέως γνωστό ως κλασσικό ρωσικό βιβλίο και του αξίζει κάθε έπαινος που του έχει αποδοθεί. Σε αντίθεση με τον επιθετικό φορμαλισμό για τον οποίο ο Αϊζενστάιν είναι διάσημος, αυτή η από καρδιάς παρουσίαση της Παλαιάς Ρωσίας, είναι σοφά αυθόρμητη παρόλο που ο ιδεαλισμός της Νέας Ρωσίας παρακινεί φανερά μια μετεπαναστατική ελπίδα για μια νέα κοινωνική τάξη.
Παίζουν: Αλεξέι Λιάρσκι, Βαρβάρα Μασαλιτίνοβα, Μικαήλ Τρογιανόφσκι
Σκηνοθεσία: Μάρκ Ντονσκόι
Προβάλλεται από 19/2/2015
(Παρουσίαση στη σημερινή Αμαρυσία)