Το 1943 από τα Γερμανικά στρατεύματα στο δάσος του Κατίν κοντά στο Σμολένσκ ανακαλύφθηκαν ομαδικοί τάφοι, στους οποίους είχαν ταφεί γύρω στις 4.000 αξιωματικοί του Πολωνικού στρατού. Κανείς δεν ανέλαβε την ευθύνη για το αίμα που χύθηκε. Οι Γερμανοί κατηγορούσαν τους Σοβιετικούς. Η Σοβιετική Ρωσία από την πλευρά της αρνήθηκε κάθε ανάμειξη και απέδιδε την ευθύνη στους Γερμανούς.
Πάνω σ’ αυτή την αληθινή ιστορία, για την οποία ο πολωνός σκηνοθέτης Αντρέι Βάιντα έχει γυρίσει μια δυνατή ταινία, ο Φίλιπ Κερ, στο μυθιστόρημά του «Άνθρωπος χωρίς ανάσα» (εκδόσεις Κέδρος) έχει κεντήσει το δικό του καμβά με πρωταγωνιστή το ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ, ο οποίος έχει εγκαταλείψει την Πολιτική Αστυνομία και εργάζεται στο γερμανικό Γραφείο Εγκλημάτων Πολέμου στο Βερολίνο.
Με γραφή που θυμίζει μυθιστορήματα νουάρ, ο Φίλιπ Κερ δεν αρκείται μόνο στην περιγραφή των συναισθημάτων του κεντρικού του ήρωα, απέναντι στις καταστάσεις που βιώνει, αλλά προχωράει βαθύτερα και αποτυπώνει πολλά περισσότερα: τις θηριωδίες του Ναζιστικού καθεστώτος, την κτηνωδία του Ανατολικού Μετώπου, την μεταπολεμική πείνα και την εκμετάλλευση.
Στον Μπέρνι Γκούντερ, ένα σαρκαστικό αξιωματικό, απότομο και κυνικό, με τραχύ χιούμορ και μια ιδιαίτερη αίσθηση περί δικαίου και αδίκου, ανατίθεται από τον ίδιο τον Γερμανό υπουργό Προπαγάνδας, Γιόζεφ Γκέμπελς, η έρευνα της υπόθεσης των 4.000 νεκρών, αλλά με τέτοιο τρόπο ώστε να ενοχοποιηθούν οι Σοβιετικοί.
Ο Μπέρνι όμως που κρατιέται σε απόσταση απ’ όλους χωρίς να κάνει διακρίσεις: Ρώσους, Γάλλους, Βρετανούς, Αμερικάνους, και φυσικά τους Γερμανούς, επειδή τους έχει δει όλους εν δράσει, και ξέρει πόση μαυρίλα κρύβουν οι ψυχές τους, κινείται πιο ανεξάρτητα. Είναι ένας γενναίος άντρας, που δεν έχει τίποτε άλλο να χάσει και το μόνο που μετράει είναι η τιμή του. Έτσι θα κάνει τη δική του έρευνα για το Κατίν, με κίνδυνο ακόμα και για τη ζωή του.
Ο Μπέρνι, όπως όλοι οι ήρωες των νουάρ μυθιστορημάτων πίνει πολύ, καπνίζει υπερβολικά και τρώει λίγο παραπάνω απ’ ό,τι θα ‘πρεπε. Μπλέκει σε ιστορίες που ίσως δεν θα έπρεπε και είναι επιρρεπής στις γυναίκες, από το 1918 που πέθανε η γυναίκα του στην πανδημία της ισπανικής γρίπης, αλλά δεν τα πάει καλά με τις μακροχρόνιες σχέσεις. Έτσι στο Κατίν, θα μπλέξει με τη μοιραία γυναίκα (άλλο ένα στοιχείο της νουάρ λογοτεχνίας), τη γιατρό Ινές, που θα παίξει κι αυτή το δικό της ρόλο στην υπόθεση.
Ο ρυθμός αφήγησης του Φίλιπ Κερ είναι σφιχτός και ελκυστικός, με αδρές και διεισδυτικές περιγραφές και μια αίσθηση χιούμορ ιδιόρρυθμη και πλησιέστερη στο είδος του μαύρου, ενώ η μετάφραση του Ανδρέα Αποστολίδη, αφήνει μια ευχάριστη αίσθηση στον αναγνώστη και γεφυρώνει τις διαφορές του «βερολινέζικου μαύρου χιούμορ» από το δικό μας.
(Γράφτηκε για την Αμαρυσία)