Η ζωή του Γρηγόρη Λαμπράκη σε ταινία

Το έργο, η ζωή και η πολιτική διαδρομή του Γρηγόρη Λαμπράκη (1912 - 1963) γίνονται ταινία από το συμπολίτη μας Μαρουσιώτη Στέλιο Χαραλαμπόπουλο, έναν σκηνοθέτη με πλούσια φιλμογραφία και βραβεύσεις («Ημερολόγια Καταστρώματος -Γιώργος Σεφέρης», «Ι. Μόραλης», «Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσόα συνάντησε τον Κων/νο Καβάφη», «Υπογραφή»). Η ταινία βρίσκεται, όπως δήλωσε στην Αμαρυσία ο σκηνοθέτης, στο στάδιο του μοντάζ και θα έχει ολοκληρωθεί στο τέλος του 2012.

Ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος, εξήγησε στην Αμαρυσία, τι κρατά σαν γνώση και τι απορρίπτει σαν μυθολογία στο ντοκιμαντέρ: «Πάλεψα με τις αντιστάσεις και τις εκπλήξεις του ίδιου του κινηματογραφικού υλικού, οι οποίες γίνονται αντιληπτές στην διαδικασία του μοντάζ».

Ο σκηνοθέτης, με το ντοκιμαντέρ αυτό, προσεγγίζει τις λιγότερο γνωστές πλευρές της προσωπικότητας και της δράσης του, αλλά και της «υπόθεσης Γρηγόρη Λαμπράκη»:
Του Βαλκανιονίκη στο άλμα εις μήκος, του γιατρού υφηγητή μαιευτικής -γυναικολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και ενδοκρινολόγου, του βουλευτή της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), του Μαραθωνοδρόμου της Ειρήνης και της δολοφονίας του από τις δυνάμεις του παρακράτους της εποχής, το βράδυ της 22ας Μαΐου 1963 (στην Θεσσαλονίκη στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Ερμού έξω από τα γραφεία του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος), η οποία συγκλόνισε το πανελλήνιο και σήμανε την απαρχή πολιτικών εξελίξεων στη χώρα μας, προκαλώντας διεθνές ενδιαφέρον.

Αν ζούσε ο Γρηγόρης Λαμπράκης σήμερα, θα ήταν 100 χρόνων. Ο ενθουσιασμός του για τη ζωή, ο αγώνας και οι αγωνίες του για τα ιδανικά της ειρήνης και της δημοκρατίας, ανακόπηκαν βάναυσα στα 51 του χρόνια με την δολοφονία του, από το παρακράτος εκείνης της εποχής.  Αλλά, πώς βλέπει ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος την Ιστορία και την Πολιτική σε μια ταινία τεκμηρίωσης με την ποιητική, εικαστική και σκηνοθετική ματιά που τον χαρακτηρίζει; Δίνει τη δική του ερμηνεία; Εμπλέκει και μυθιστορηματικά στοιχεία;

«Δεν το κρύβω αυτό στις ταινίες μου», λέει στην Αμαρυσία και συνεχίζει:  «Σκεφτόμαστε τα πράγματα μέσα από ένα συγκεκριμένο πρίσμα που αντανακλά την βιωματική, γνωστική και ψυχολογική σκευή που κουβαλάμε. Στην ταινία μου για τον Καβάφη και τον Πεσόα, έφτασα λίγο στα άκρα, τη μίξη της μυθοπλασίας και του ντοκιμαντέρ, γιατί πιστεύω ότι δεν υπάρχει μια πραγματικότητα αυτή καθεαυτή. Διαφωνώ με τους κάθετους διαχωρισμούς ντοκιμαντέρ, μυθοπλασία κλπ. επειδή πιστεύω ότι κάθε δημιούργημα εμπεριέχει κάποια μυθοπλασία. Φυσικά δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε με τα γυαλιά του σήμερα την Ιστορία, αλλά σαφέστατα την ερμηνεύουμε με τις γνώσεις μας και τις δεσμεύσεις μας στα πράγματα».

Πώς χαρακτηρίζει όμως, ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος, τον Γρηγόρη Λαμπράκη; «Με τα σημερινά κριτήρια θα έλεγα ότι ήταν ένας κοινωνικός ακτιβιστής, ο οποίος σιγά-σιγά, όσο προχωρεί εμποτίζεται από τις ιδέες της Αριστεράς και προσαρμόζει την πολιτική του και την τακτική του, σε αυτό το πλαίσιο», μας λέει και συνεχίζει: «Ήταν ένας άνθρωπος ευαισθητοποιημένος κοινωνικά, που καταγόταν από την Κερασίτσα Αρκαδίας, από μια οικογένεια με 18 παιδιά. Γνώριζε τον πόνο και την φτώχεια των ανθρώπων, κι αυτό τον οδήγησε να βρίσκεται στο πλευρό των αδυνάμων. Υπήρξε πολύ καλός αθλητής στίβου με ρεκόρ 7,37 μέτρα στο άλμα εις μήκος, που το κατέκτησε το 1938 και καταρρίφθηκε 21 χρόνια αργότερα. Στην Κατοχή, μέσα από τις γραμμές του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ), οργάνωνε συσσίτια για τους αθλητές. Χειρούργησε τραυματισμένους ΕΛΑΣίτες από τη μάχη της Αθήνας και τον λοιδόρησαν σαν «σφαγέα» του ελληνικού λαού. Έγινε υφηγητής στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, ενώ το δίτομο έργο του για την ενδοκρινολογία, ήταν το μοναδικό, σχετικό ελληνικό σύγγραμμα, της δεκαετίας ‘50 και ‘60. Εκλέχτηκε βουλευτής το 1961, συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ. Δεν είχε μαρξιστική κατάρτιση, αλλά ενεργοποιήθηκε σε πολλά θέματα που αγγίζουν την ατζέντα της Αριστεράς. Απλά ξέφυγε λίγο από τα καθιερωμένα της Αριστεράς. Ήταν πληθωρικός και ορμητικός. Είχε ένα στοιχείο παλικαριάς, λεβεντιάς, που τους συγκίνησε όλους. Και φυσικά ενέπνευσε τη νεολαία».

Δύο χρόνια έρευνας

Όπως μας είπε ο σκηνοθέτης, πραγματοποίησε ενδελεχή έρευνα επί δύο χρόνια και άντλησε υλικό από τα «Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας», από το «Επιμορφωτικό Κέντρο Χαρίλαος Φλωράκης» και διάφορους άλλους φορείς.

Στο ντοκιμαντέρ του, χρησιμοποιεί προσωπικές μαρτυρίες, φωτογραφικά και σπάνια κινηματογραφικά ντοκουμέντα από τα, «έτσι κι αλλιώς, λίγα κινηματογραφημένα στιγμιότυπα που αφορούν τον Λαμπράκη» όπως μας είπε.

Στη διάρκεια της έρευνάς του, κι εντελώς τυχαία, ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος βρήκε ανέκδοτο φιλμ από την Α’ Μαραθώνια πορεία, στις 22 Απριλίου 1963, το οποίο είχε τραβήξει με ερασιτεχνική κάμερα ο συναγωνιστής του Γιώργος Γέρου Λαμπράκη, που δείχνει τον Γρηγόρη Λαμπράκη να περπατά ξεδιπλώνοντας το πανό με την επιγραφή ΕΛΛΑΣ και το σήμα αφοπλισμού δεξιά και αριστερά. Πλάνο, από το οποίο απομονώθηκε και η γνωστή φωτογραφία να κατεβαίνει από τον Τύμβο με το πανό «σαν Εσταυρωμένος» ενώ, όπως είπε στον Στ. Χαραλαμπόπουλο η παλιά του συναγωνίστρια του Γιούλη Λιναρδάτου, «ο Λαμπράκης δεν περπατούσε κάλπαζε. Ήταν 51 ετών αλλά όλοι είχαμε την αίσθηση ότι ήταν νέος».

Να αναφέρουμε σ’ αυτό το σημείο,  ότι η πορεία είχε απαγορευτεί από την τότε κυβέρνηση, έγιναν εκατοντάδες συλλήψεις αλλά ο Γρ. Λαμπράκης ξέφυγε από τον κλοιό της αστυνομίας, λόγω της βουλευτικής του ασυλίας, και βάδισε παρά τις απειλές μέχρι τον Τύμβο.

Σπάνιο κινηματογραφικό υλικό

Στο σπάνιο υλικό της ταινίας, συγκαταλέγονται τα στιγμιότυπα που είχε τραβήξει ο Φιλοποίμην Φίνος, από την πορεία ειρήνης στο Όλντερμαστον της Αγγλίας, με τον Γρηγόρη Λαμπράκη και την ελληνική αντιπροσωπεία της επιτροπής για την Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη (ΕΕΔΥΕ), που είχε ιδρυθεί με πρωτοβουλία της ΕΔΑ, αποτελούμενη από τον ίδιο, τον Λεωνίδα Κύρκο, τον Μανώλη Γλέζο και τον Σπύρο Λιναρδάτο, στις 12-15 Απριλίου 1963. Ήταν μια μεγάλη φιλειρηνική πορεία, που ξεκίνησε από το Όλντερμαστον, χωριό του Μπέρκσαιρ, (όπου υπήρχε Ερευνητικό Εργαστήριο Ατομικών Όπλων) και κατέληξε στο Λονδίνο. Εκείνες τις μεγάλες φιλειρηνικές πορείες, τις διοργάνωνε, τότε, το αγγλικό αντιπυρηνικό κίνημα και η «Επιτροπή των 100», με πρόεδρο τον φιλόσοφο Μπέρτραντ Ράσελ.

Σαν κινηματογραφικό ντοκουμέντο, ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος χρησιμοποιεί επίσης κάποιες σκηνές από την εμβληματική ταινία «100 ώρες του Μάη» των Δήμου Θέου - Φώτου Λαμπρινού, ενώ πίσω από την παραγωγή της ταινίας, βρίσκεται η εταιρεία «Περίπλους», καθώς και η εθελοντική προσφορά των Δημήτρη Κορδελά (στην διεύθυνση φωτογραφίας), Κωνσταντίνου Τσιχριτζή (στο μοντάζ) και Αλέξανδρου Αλεξανδρόπουλου (στην διεύθυνση παραγωγής).

Ποιος είναι ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος

Ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1956. Σπούδασε Οικονομικά και Κινηματογράφο στην Ελλάδα κι έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Οικονομία στο Παρίσι. Έχει σκηνοθετήσει ντοκιμαντέρ για λογαριασμό της κρατικής τηλεόρασης και για ξένα κανάλια.

Υπήρξε εκδότης του περιοδικού τέχνης «ΓΡΑΦΗ» και κείμενά του για τον κινηματογράφο έχουν δημοσιευτεί στα περιοδικά «Γραφή», «Σύγχρονος Κινηματογράφος» και «Γράμματα και Τέχνες».

Την περίοδο από 2009 έως 2010 οργάνωσε στο Εργαστήρι Ποίησης του Ιδρύματος Τάκης Σινόπουλος τον κύκλο εκδηλώσεων «Ποιητές στην οθόνη». Έχει εκδώσει μία ποιητική συλλογή με τίτλο «Αλλαγή αιώνα» από τις εκδόσεις ΑΓΡΑ. Τέλος, είναι συνιδρυτής από το 1988 μαζί με τους Θάνο Λαμπρόπουλο και Γιάννη Βαρβαρίγο της εταιρείας παραγωγής «Περίπλους».

Μένει μόνιμα στο Μαρούσι με τη γυναίκα του Αμαλία και το γιο τους Παναγιώτη. 

Επιλεκτική φιλμογραφία

2010: «Η υπογραφή», με πρωταγωνιστές το Γιώργο Χωραφά και την Μαρία Πρωτόπαππα. Ένα καλοσκηνοθετημένο δράμα, που φλερτάρει με το θρίλερ και διαθέτει ευαισθησία και κομψότητα.

2008: «Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη» (Διεθνής Διανομή: Doc and Co - Γαλλία) - Έλαβε: 1ο Κρατικό Βραβείο Ποιότητας (2008, Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης), Βραβείο Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών (2008, Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης), Βραβείο καλύτερης Φωτογραφίας, Μουσικής, Ήχου στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας, Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ - ΟΔΥΣΣΕΥΣ AWARDS 2009, London Greek Film Festival

2006: «Με λίγο φως στους ώμους - Μιχάλης Γκανάς» Το οποίο πήρε το Β΄ Βραβείο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας & Βραβείο Καλύτερης Φωτογραφίας - Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας 2007

2005: «Γιάννης Μόραλης» - Έλαβε το Βραβείο Διεθνούς Ένωσης Κριτικών (FIPRESCI) στο 8ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

2001: «Ημερολόγια Καταστρώματος - Γιώργος Σεφέρης», που έλαβε το 1ο Κρατικό Βραβείο Ποιότητας 2001

2000: «Είδαν τα μάτια μας γιορτές» - Έλαβε το Βραβείο κοινού, φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης Μάρτιος 2000, 2ο Κρατικό Βραβείο Ποιότητας, Βραβείο Διεθνές Φεστιβάλ Περιβαλλοντικού Κινηματογράφου, Teramo 2000.

1996: «Άδης» - Έλαβε Βραβείο σκηνοθεσίας πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη, Ειδική Μνεία της Διεθνούς Κριτικής Επιτροπής, Βραβείο αρτιότερης τεχνικά παραγωγής ΕΤΕΚΤ, Βραβείο Μακιγιάζ στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1996, Κρατικό Βραβείο Ποιότητας 1997, είχε συμμετοχή σε πολλά διεθνή φεστιβάλ.

(Δημοσιεύτηκε στην Αμαρυσία  στο καθημερινό φύλλο της Τετάρτης 21/11/2011 και στο εβδομαδιαίο φύλλο του Σαββατοκύριακου της 8ης/12/2012)