«Η εικασία του Πουανκαρέ»

Φίλος και συνάδελφος μου χάρισε πριν μήνα σχεδόν του βιβλιό του G.G.Szpiro, ο οποίος εκλαϊκευτικά αναλύει την προσπάθεια επίλυσης από τον αινιγματικό ρώσο μαθηματικό Perelman Grigory, της εδώ και εκατό χρόνια άλυτης Εικασίας του Πουανκαρέ, που προκάλεσε στον επιστημονικό κόσμο μια αίσθηση και όχι μόνο λόγω της δυσκολίας της εργασίας. Μάλιστα, τον Αύγουστο του 2006, ο ρώσος Perelman έγινε το πρώτο πρόσωπο που αρνήθηκε το μετάλλιο Fields, την υψηλότερη τιμή στα μαθηματικά, όπως λέγεται. Αρνήθηκε δε και ένα βραβείο 1.000.000 δολαρίων που του προσφέρθηκε από ένα αμερικανικό Ίδρυμα Μαθηματικών, επειδή δεν θεωρούσε τους κριτές άξιους να κρίνουν τον ίδιο. Ελέχθη δε, ότι ο Perelman περιφρονεί την αυτοδιαφήμιση και περιγράφεται ότι απομονώνεται από την υπόλοιπη μαθηματική κοινότητα. Κι όπως είπε ένας συνάδελφος του δεν ενδιαφερόταν για χρήματα. Το μεγάλο βραβείο για αυτόν ήταν να αποδείξει το θεώρημα.
Η εργασία του –απ’ ότι κατάλαβα- σχετικά με την Εικασία που διατύπωσε το 1904 ο Πουανκαρέ

13 ΤΖΑΜΕΤΙ

Ένα εντυπωσιακό, με τρομερή ψυχολογική ένταση φιλμ, που είναι και η πρώτη ταινία του Γεωργιανού σκηνοθέτη Γκέλα Μπαμπλουάνι, είναι η ταινία «13 ΤΖΑΜΕΤΙ». Μια ταινία πολύ πρωτότυπη και συγκλονιστική. Όχι επειδή έχει σκηνές εξαιρετικής βίας, αλλά επειδή το θέμα της είναι εξοργιστικό, αν σκεφτείς ότι υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να εκμεταλλεύονται τον συνάνθρωπό τους, με τον τρόπο που δείχνει αυτή η ταινία. 

Ο σκηνοθέτης με την υποκειμενική ματιά του νεαρού πρωταγωνιστή και με την βοήθεια του ασπρόμαυρου φιλμ, έχει πετύχει μια άκρως εφιαλτική ατμόσφαιρα, η οποία δεν διαθέτει χάρτινους χαρακτήρες, αλλά αντίθετα ανθρώπους με απελπισμένο ύφος, ανθρώπους που και να θέλουν, δεν μπορούν να ξεφύγουν από αυτό το φαύλο κύκλο που τους έχει ρίξει η μοίρα. Ανθρώπους απέναντι σε άλλους «ανθρώπους», υπάνθρωπους στην ουσία, που τζογάρουν πάνω στη ζωή και το θάνατο. Το τέλος, είναι οδυνηρά προβλέψιμο. Ο θεατής όμως κάθεται καθηλωμένος στο κάθισμά του, τόσο από το ρυθμό και τη διεισδυτική ματιά της ταινίας, όσο και από τις συγκλονιστικές ερμηνείες.

Στο φεστιβάλ της Βενετίας το «13 ΤΖΑΜΕΤΙ» δημιούργησε τρομερή αίσθηση και επικροτήθηκε, κερδίζοντας το Χρυσό Λιοντάρι Καλύτερης Πρώτης Ταινίας. Προβλήθηκε, επίσης, στο Φεστιβάλ του Σάντανς, όπου και εκεί διακρίθηκε κερδίζοντας το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής.

Η υπόθεση: Ο εικοσάχρονος Σεμπαστιέν έχει μεταναστεύσει από τη Γεωργία στη Γαλλία μαζί με την οικογένειά του. Καθημερινά αγωνίζονται να βρουν κάποια δουλειά για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Ο Γκοντόν, ο οποίος είναι εθισμένος στη μορφίνη, προσλαμβάνει τον Σεμπαστιέν για να επισκευάσει τη στέγη του σπιτιού του. Μια μέρα, καθώς ο Σεμπαστιέν επιδιορθώνει τη στέγη, κρυφακούει μια συνομιλία του Γκοντόν, ο οποίος αναφέρεται σε μια ευκαιρία που του έχει παρουσιαστεί και από την οποία ελπίζει να κερδίσει πολλά λεφτά. Όταν ο Γκοντόν πεθαίνει ξαφνικά από υπερβολική δόση, ο Σεμπαστιέν βρίσκει τυχαία έναν φάκελο, στον οποίο υπάρχουν οδηγίες και ένα εισιτήριο, που προορίζονταν για τον Γκοντόν. Τότε αποφασίζει να πάρει τη θέση του. Ακολουθώντας τις οδηγίες φθάνει στον προορισμό του στην καρδιά της γαλλικής επαρχίας. Εκεί έρχεται αντιμέτωπος με έναν εκφυλισμένο, μυστικό κόσμο πίσω από ερμητικά κλειστές πόρτες. Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα δεν υπάρχει επιστροφή... Ο Σεμπαστιέν διαπιστώνει ότι έχει ξεκινήσει ένα ταξίδι σε μια εγκληματική πραγματικότητα, σ' έναν αμαρτωλό υπόκοσμο, όπου παράνομοι τζογαδόροι ποντάρουν σε ένα σοκαριστικά ωμό διαγωνισμό, πάνω στην ανθρώπινη ζωή, αδιαφορώντας για τις συνέπειες.

Πρωταγωνιστούν, ο αδελφός του σκηνοθέτη Τζορτζ Μπαμπλουάνι, ο Ορελιέν Ρεσουάν (παίκτης 6), ο Φιλίπ Πασόν (Γκοντόν), ο Πασκάλ Μπονγκάρ (διαιτητής), ο Σερζ Σαμπόν (διοργανωτής του παιχνιδιού), ο Ογκουστέν Λεγκράν (Χοσέ) και ο Φρανσουά Ριμπό (αστυνόμος).

Χαμόγελα

Από το χαμόγελό σου πετάξανε
δέκα πουλιά, στους ώμους μου επάνω.
Το χαμόγελό σου το κρατάς
όπως ένα παιδί τη ναυτική του ψάθα.

Μια ανεμώνη τινάχτηκε
μέσα στην αγκαλιά μου
πίσω απ' τα παραθυρόφυλλα γελάει μια αχτίδα.
Η θάλασσα αναμοχλεύει τ' άσπρα της χαλίκια
όλες οι πεταλούδες φέρνουν τα χαμόγελά σου.

Δυο κόκκινες χάντρες κύλησαν
από μιας κοπέλας το λαιμό.
Οι λυγαριές αναστενάζουν μες στη ρεματιά
χορεούουμε, χορεύουμε, η μουσική μας είναι η σελήνη
όλες οι πεταλούδες φέρνουν τα χαμόγελά σου.

Οταν μεθάει το κρασί
το πίνω μες στα χείλια σου
ο ήλιος σηκώνεται προτού ξυπνήσει το φιλί.
Η παλάμη σου ανοίγει όταν σκάει το σύκο
όλες οι πεταλούδες φέρνουν τα χαμόγελά σου.

Από το χαμόγελό σου πετάξανε
δέκα πουλιά, στους ώμους μου επάνω.
Το χαμόγελό σου το κρατάς
όπως ένα παιδί τη ναυτική του ψάθα.


(Ποίημα της Μάτση Χατζηλαζάρου από την ανθολογία «Ποιήματα που αγαπήσαμε: Από τους ανανεωτές της παράδοσης μέχρι και τη δεύτερη μεταπολεμική γενιά», επιμ.: Γ. Μαρκόπουλος & Κωστής Νικολάκης, Εκάτη 2009)

Πενηντάρισε ο Αστερίξ

Πενηντάρισε κι όμως είναι ακόμα ακμαίος και συνεχίζει να είναι φωνακλάς, καυγατζής, ξεροκέφαλος, τσαντίλας, αλλά και συμπαθής, θαρραλέος, τίμιος, τετραπέρατος, πιστός και έξω καρδιά. Αναφερόμαστε στον κοντό, όχι ιδιαίτερα όμορφο, αλλά κλασσικό τύπο αντιήρωα, που αποτελεί σίγουρα πιστό πορτρέτο του Γαλάτη, που έχει καταφέρει στα πενήντα χρόνια του να προσεγγίσει αρκετά τον σύγχρονο Γάλλο.
Αν δεν έχετε ακόμα καταλάβει, αναφερόμαστε στον Αστερίξ, τον μικρόσωμο Γαλάτη ήρωα της φαντασίας των Ρενέ Γκοσινί και Αλμπέρ Ουντερζό, τον οποίο επινόησαν πριν από πενήντα χρόνια (στις 29 Οκτωβρίου 1959) και αποτελεί από τότε το πιο επιτυχημένο γαλλικό κόμικ όλων των εποχών, αφού έχει πουλήσει περισσότερα από 325 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο, μεταφράσθηκε σε 110 γλώσσες και βοήθησε στην προώθηση του γαλλικού πολιτισμού όσο κανείς άλλος.
Είναι δε τόσο σοβαρή η δουλειά γύρω από αυτό τον ήρωα, που δύο από τις περιπέτειές του στη χώρα

Καλή αρχή

Τα γενέθλιά μου σήμερα και ξεκινάω με το ακόλουθο άρθρο, που είχα γράψει στην ΑΜΑΡΥΣΙΑ (την εφημερίδα με την οποία συνεργάζομαι) τον Οκτώβριο 1991, με αφορμή μια επιστολή δημοτικού συμβούλου του Δήμου Αμαρουσίου, κατά της μόνιμης χιουμοριστικής στήλης μου «Έπεα Πτερόεντα», η οποία τότε είχε σατιρίσει τις ασυναρτησίες που είχε εκτοξεύσει σε ανοικτή συνεδρίαση του Σώματος:

"Η αντικειμενική υποκειμενικότητα"

Είναι δυνατόν; Κι όμως είναι, όσο και αν αυτό φαίνεται αντιφατικό. Στη σύγχρονη δημοσιογραφία ο μύθος της αντικειμενικότητας τείνει να καταρρεύσει, αν αυτό δεν έχει συμβεί ήδη. Διατηρείται βέβαια η ιδεολογική άποψη της αντικειμενικότητας στη δημοσιογραφία. Στην πράξη όμως;
Ας τολμήσουμε μερικές σκέψεις. Αυτός που γράφει γνωρίζει καλά ότι εκτός από την είδηση θα γράψει και την άποψή του. Γνωρίζει επίσης, ότι και αν δεν γράψει τη γνώμη του, θα αναφέρει την είδηση από τη δική του σκοπιά. Ο αναγνώστης αυτό το γνωρίζει; Ή ξεκινά την ανάγνωση με το δεδομένο ότι αυτό που διαβάζει είναι και η μοναδική αλήθεια; Άρα έχουμε δύο καταστάσεις. Η μια είναι η «αντικειμενικότητα», που είναι η πιστή αναπαράσταση, απεικόνιση μιας αλήθειας που υποτίθεται ότι υπάρχει de facto, εκ των πραγμάτων. Η άλλη είναι η «τιμιότητα», που είναι η ηθική επιλογή και η υπακοή σε ένα κώδικα συμπεριφοράς.
Τι κάνει ο δημοσιογράφος; Αυτός δεν έχει το χρέος να είναι αντικειμενικός, έχει όμως την υποχρέωση να είναι τίμιος και να γνωστοποιήσει ότι αυτή είναι η άποψή του. Να εκθέτει τα γεγονότα ως έχουν και στη συνέχεια να εκφράζει τις ιδέες του, τις απόψεις του για το συγκεκριμένο θέμα.
Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνεται κάθε λίγο. Ο έξυπνος αναγνώστης έχει αντιληφθεί ότι η αντικειμενικότητα δεν μπορεί να υπάρξει σε μια εφημερίδα, όσο υγιής και αγνός να είναι ο εκδότης της και υπάρχουν πολλοί λόγοι που συνηγορούν σ’ αυτό. Η μορφή της εφημερίδας εξαρτάται από τους τίτλους, το μέγεθός τους, το μέγεθος και το χαρακτήρα των άλλων τυπογραφικών στοιχείων, την έκταση των άρθρων, την τοποθέτησή τους σε μια σελίδα, τα χρώματα, αν είναι έγχρωμη και πολλά άλλα, στα οποία κάθε επέμβαση παίρνει υποκειμενικό χαρακτήρα. Δεν μπορεί ένας να ικανοποιεί τις προτιμήσεις χιλιάδων.
Παράδειγμα: Ένα κείμενο της εφημερίδας «θίγει» κάποιο δημόσιο πρόσωπο, το οποίο και στέλνει επιστολή διαμαρτυρίας. Η επιστολή του δημοσιεύεται χωρίς σχόλιο που να του λέει ότι έχει δίκιο ή άδικο, με τη διαφορά ότι κατά τη δημοσίευσή της χρησιμοποιείται γραμματοσειρά μικρότερη ελαφρώς της συνήθους, ώστε να διαβάζεται μετά δυσκολίας και δίπλα ακριβώς επιλέγεται ένα ρεπορτάζ ενδιαφέρον ώστε να αποσπάσει την προσοχή του αναγνώστη. Η επιστολή έχει δημοσιευτεί, ή άλλη άποψη έχει εκφραστεί, άρα αντικειμενικά η εφημερίδα είναι εντάξει.
Το παράδειγμα είναι απλουστευτικό και ακραίο, ίσως, αλλά διατυπώθηκε ώστε να γίνει σαφής η διάκριση μεταξύ αντικειμενικότητας και τιμιότητας. Οι αναγνώστες πρέπει να το γνωρίζουν αυτό, όπως πρέπει να γνωρίζουν πότε μια μόνιμη στήλη είναι σοβαρή και πότε χιουμοριστική. Οι στήλες του Βηματοδότη και του Βοκκάκιου στο ΒΗΜΑ, ή η «Όφις» και η «Όσα παίρνει ο άνεμος» της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ, όπως και τα «Έπεα πτερόεντα» της ΑΜΑΡΥΣΙΑΣ κάνουν κριτική στο βίο και την πολιτεία των πολιτικών μας, καθώς και σε φράσεις που είπαν σε κάποια άτυχη, γι’ αυτούς, στιγμή. Η κριτική τους αυτή βασίζεται στο –ανατρεπτικό πολλές φορές- χιούμορ και αυτό το γνωρίζουν τόσο οι θιγόμενοι όσο και οι αναγνώστες των εφημερίδων. Δεν είναι δυνατόν να κατηγορηθούν για έλλειψη αντικειμενικότητας επειδή «επιλέγουν» τις φράσεις των προσώπων –που επίσης επιλέγουν- για να σχολιάσουν. Αντίθετα οι «επιλεγόμενοι» που γνωρίζουν την αρχή Any publicity is good publicity (κάθε δημοσιότητα είναι καλή δημοσιότητα) αφήνουν πολλές φορές αυτές τις στήλες να ασχολούνται μαζί τους.
Οι στήλες αυτές, βασίζουν την ύπαρξή τους στην ωριμότητα των αναγνωστών να ξεχωρίζουν τη χιουμοριστική διάθεση από τη σοβαρότητα και κυρίως τη σοβαροφάνεια από τη σοβαρότητα.
Ελπίζω οι αναγνώστες μου να αντιλήφθηκαν ότι οι πιο πάνω απόψεις «δεν είναι αντικειμενικές».