Τζέισον Μπορν

Ο Τζέισον Μπορν (Jason Bourn) αποτελεί ειδική περίπτωση πράκτορα της μεγάλης οθόνης και αποτελεί μια κατηγορία μόνος του. Ένα αυτοτελές κινηματογραφικό είδος που δεν κατατάσσεται άμεσα στις περιπέτειες κατασκοπείας. Είναι όμως κατάσκοπος που αναλαμβάνει αποστολές όπως ας πούμε ο Τζέιμς Μποντ (James Bond), με τον οποίο εκτός από την ομοιότητα στα αρχικά του ονόματός τους (J. B.) μοιάζουν και οι δουλειές τους: ο Μποντ έχει «άδεια να σκοτώνει» εν ώρα καθήκοντος, ενώ ο Μπορν παίρνει «εντολή να σκοτώνει» και αυτό είναι το καθήκον του. 
Η μεγάλη διαφορά όμως στο κινηματογραφικό τους αφήγημα ,βρίσκεται στο γεγονός ότι ο Μποντ χαίρει άκρας σωματικής και διανοητικής υγείας, ενώ ο Μπορν πάσχει από αμνησία και προσπαθεί να ανακαλύψει ποιος είναι. Ο Μποντ μπαίνει σε μπελάδες από τη φύση των αποστολών του, ενώ ο Τζέισον Μπορν δεν βρίσκει ησυχία, επειδή κάποιοι προσπαθούν να τον βγάλουν από τη μέση πριν μάθει κάτι για τον εαυτό του. Πάνω σ’ αυτόν τον καμβά έχουν κεντηθεί και τα σενάρια των ταινιών που έχουν κυκλοφορήσει από το 2002 μέχρι το 2016.
* * *
Ο Τζέισον Μπορν είναι γέννημα της φαντασίας του συγγραφέα Ρόμπερτ Λάντλαμ (25/5/1927 – 12/3/2001), ο οποίος έχει γράψει πολλά βιβλία (μεταξύ των οποίων και «Το μάτι της βελόνας» και «Ο κύκλος των Ματαρέζε»). 
Τις περιπέτειες του Τζέισον Μπορν άρχισε να τις γράφει το 1980 ξεκινώντας με το μυθιστόρημα «Bourne identity», συνέχισε με το «The Bourne Supremacy» (1986) και το 1990 έγραψε το «The Bourne Ultimatum» το οποίο ήταν το τρίτο και τελευταίο βιβλίο με τον ίδιο ήρωα. Μέχρι το θάνατό του το 2001 έγραψε και άλλα μυθιστορήματα μόνος του ή με τη συνεργασία άλλων, αλλά όχι με πρωταγωνιστή τον Τζέισον Μπορν.
Τα δικαιώματα όμως του brand name δόθηκαν στο συγγραφέα Eric Van Lustbader, που έγραψε μέχρι το 2020 άλλα δώδεκα βιβλία πάνω στο μύθο που είχε δημιουργήσει ο Λάντλαμ: Legacy, Betrayal, Sanction, Deception, Objective, Dominion, Imperative, Retribution, Ascendancy, Initiative, Evolution και Nemesis.
Στον κινηματογράφο, η πρώτη ταινία που σύστησε στο κοινό τον «ήρωα με την αμνησία» ήταν η «The Bourne Identity» (2002) που προβλήθηκε στη χώρα μας με τον τίτλο «Χωρίς ταυτότητα». 
Το 1988 είχε προηγηθεί μια μίνι τηλεοπτική σειρά συνολικής διάρκειας τριών ωρών και πέντε λεπτών, στην οποία η δράση του Μπορν θυμίζει κάπως τα έργα και τις ημέρες του φημισμένου τρομοκράτη Κάρλος το Τσακάλι.. Στο ρόλο του Τζέισον Μπορν βρίσκεται ο Ρίτσαρντ Τσάμπερλεϊν (τηλεοπτικός αστέρας τότε από «Τα πουλιά πεθαίνουν τραγουδώντας»), ενώ στο πλευρό του εμφανίζονται η Τζάκλιν Σμιθ (η μελαχρινή από τους τηλεοπτικούς «Άγγελους του Τσάρλι»), ο Άντονι Κουέιλ και ο Ντόναλντ Μόφατ. Ας δούμε αναλυτικά την κινηματογραφική ιστορία του.

Χωρίς ταυτότητα - The Bourne identity (2002)
Το 2002 κάνει την πρώτη κινηματογραφική του εμφάνιση ο Τζέισον Μπορν με τη μορφή του Ματ Ντέιμον, ακολουθώντας τα χνάρια της τηλεοπτικής σειράς που έχει προηγηθεί (Η ταυτότητα του Μπορν). 
Στο φιλμ, τον ψαρεύει ένας ψαράς ενώ ανελκύει τα δίχτυα του, τον περιθάλπει διότι τον βρίσκει τραυματισμένο από σφαίρα, αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτα για τη μνήμη του. 
Ο Μπορν δεν μπορεί να θυμηθεί τίποτα και προσπαθεί να ξαναχτίσει τη μνήμη του με βάση ένα στοιχείο που βρίσκεται χαραγμένο με τατουάζ στο μηρό του. Είναι ένας αριθμός θυρίδας σε ελβετική τράπεζα, όπου ανοίγοντάς την βρίσκει μέσα χαρτονομίσματα διαφόρων χωρών και πολλά διαβατήρια με διαφορετικά ονόματα και τη φωτογραφία του.
Ταυτόχρονα συνειδητοποιεί ότι καταδιώκεται και με τη βοήθεια μιας απροσδόκητης συμμάχου, της Μαρί (Φράνκα Ποτέντε), ξεκινάει μια αναζήτηση για να μάθει ποιος είναι και για ποιο λόγο καταδιώκεται. 
Η ταινία έχει διαρκώς κορυφούμενη αγωνία και καταιγιστικές σκηνές δράσης με γυμνασμένους κασκαντέρ που κάνουν τα πιο τρελά πράγματα επί δυο συνεχείς ώρες που διαρκεί το φιλμ.
Η σκηνοθεσία ανήκει στον Νταγκ Λάιμαν, γνωστό από τις ταινίες «Στα όρια του αύριο» (2014), «Αδιόρθωτοι γλετζέδες» (1996) και «Παιχνίδια συνωμοσίας» (2010). 
Εκτός από το δίδυμο Ματ Ντέιμον – Φράνκα Ποτέντε, σ’ αυτή την ταινία παίζουν και οι Κρις Κούπερ, Κλάιβ Όουεν και Μπράιαν Κοξ.

Στη σκιά των κατασκόπων - The Bourne supremacy (2004)
Στη δεύτερη ταινία της σειράς (Η υπεροχή του Μπορν), ο ήρωάς μας προσπαθεί να ξεφύγει από το άγνωστο γι’ αυτόν παρελθόν, που τον φέρνει συνεχώς σε δύσκολη θέση αφού τον καταδιώκουν συνεχώς και δεν μπορεί να θυμηθεί το λόγο. Έτσι μαζί με τη Μαρί αποσύρονται σε μακρινή τοποθεσία για να αρχίσουν μαζί μια καινούργια ζωή. Όμως κατά ένα περίεργο τρόπο, αυτοί που τον κυνηγούν, τον ανακαλύπτουν και κάνουν μια απόπειρα να τον σκοτώσουν. Αποτυγχάνουν και έτσι ο Μπορν θα αναγκαστεί να επιστρέψει στη ζωή που προσπαθούσε να αποφύγει, μη έχοντας ακόμα θυμηθεί ακριβώς ποιος είναι και τι έκανε στο παρελθόν
Ο σκηνοθέτης Πολ Γκρίνγκρας ακολουθεί τη γραμμή του προκατόχου του Νταγκ Λάιμαν και έχει γυρίσει μια ακόμα καταιγιστικής δράσης ταινία, στην οποία εκτός από τον Ματ Ντέιμον (στο ρόλο του Μπορν) και της Φράνκα Ποτέντε (στο ρόλο της Μαρί), παίζουν οι Μπράιαν Κοξ, Τζούλια Στάιλς, Τζόαν Άλεν και Γκάμπριελ Μαν.

Το τελεσίγραφο του Μπορν - The Bourne ultimatum (2007)
Σ’ αυτή την τρίτη ταινία της σειράς, ο Μπορν έχει ανακαλύψει ότι ανήκει σε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης εκτελεστών (Πρόγραμμα Τρέντστον) και κατορθώνει να αποφύγει έναν αδίστακτο αξιωματούχο της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών. Κρυμμένος στο Λονδίνο, αποκαλύπτεται για ακόμα μια φορά όταν έρχεται σε επαφή με έναν δημοσιογράφο, που ερευνά και προσπαθεί να αποκαλύψει μια μυστική επιχείρηση (με το όνομα Μπλάκμπριαρ) που ουσιαστικά είναι αναβάθμιση του Προγράμματος Τρέντστον.
Η επαφή του Μπορν με το δημοσιογράφο και τα στοιχεία που έχει, τον βοηθά να φέρει στην επιφάνεια αναμνήσεις από το σκοτεινό παρελθόν του. Αυτό το βοηθά για να ξεφύγει ακόμα μια φορά από το κυνήγι της Υπηρεσίας του, η οποία αυτή τη φορά έχει δώσει εντολή όπου τον βρουν να τον εκτελέσουν επί τόπου.
Η ταινία σε σκηνοθεσία Πολ Γκρινγκρας πάλι, δεν αποφεύγει την πεπατημένη εξέλιξη και την πορεία του φιλμ, με τις αναπόφευκτες σκηνές δράσεις και το γνωστό κυνηγητό. 
Αυτή τη φορά μαζί με τον Ματ Ντέιμον παίζουν οι: Τζούλια Στάιλς, Ντέιβιντ Στράδερν, Σκοτ Γκλεν, Πάντι Κόνσινταϊν, Έντγκαρ Ραμίρεζ, Άλμπερτ Φίνεϊ

Η κληρονομιά του Μπορν - The Bourne legacy (2012)
 Με αυτή την ταινία, ύστερα από δώδεκα χρόνια μετά την εμφάνιση του Τζέισον Μπορν γεννιέται ένας εντελώς καινούργιος ήρωας. Ένας ακόμα πιο «εξελιγμένος» πράκτορας της CIA, του οποίου η ζωή ή ο θάνατος εξαρτάται από τα γεγονότα των τριών πρώτων ταινιών της σειράς. Ένα νέο κεφάλαιο ανοίγει πλέον, καθώς γνωρίζουμε έναν κατάσκοπο που έχει εκπαιδευτεί από το ίδιο πρόγραμμα όπως ο Μπορν κι επομένως είναι ένας εξίσου αποτελεσματικός εκτελεστής, αλλά και μια πολυσχιδής προσωπικότητα, όχι και τόσο εύκολα χειραγωγίσιμη, όπως αποδεικνύεται όταν διατάζεται η εξόντωσή του.
Σκηνοθέτης αυτή τη φορά είναι ο Τόνι Γκίλροϊ και παίζουν οι Τζέρεμι Ρένερ, Έντουαρντ Νόρτον, Ρέιτσελ Βάις, Σκοτ Γκλεν, Στέισι Κιτς, Πάντι Κόνσινταϊν και Τζόαν Άλεν. 

Τζέισον Μπορν - Jason Bourne (2016)
 Ο Τζέισον Μπορν με αυτό το φιλμ επιστρέφει αειθαλής και ας έχουν περάσει εννιά ολόκληρα χρόνια από το «Τελεσίγραφο».
Το νέο περιβάλλον της ταινίας είναι σαφώς επηρεασμένο από τη μετά-Σνόουντεν εποχή (παρακολουθήσεις και χάκινγκ δικτύων, αποκαλύψεις εγγράφων και συνομωσιών), διανθισμένη μάλιστα και ολίγον από τη σύγχρονη κοινωνική και οικονομική κρίση και μάλιστα στην Ελλάδα. Στην ταινία υπάρχουν σκηνές από τις διαδηλώσεις στην πλατεία Συντάγματος μπροστά στη Βουλή των Ελλήνων, τις οποίες χρησιμοποιεί ο Μπορν για να καλύψει μια συνάντησή του, ενώ οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών καταγράφουν δορυφορικά κάθε κίνηση της τοπικής αστυνομίας, των συνεργατών τους και των διαδηλωτών, την ίδια στιγμή που τα δικά τους αυτοκίνητα και οι πράκτορές τους, κινούνται με εξωφρενική άνεση ανάμεσα στο πλήθος των διαδηλωτών. 
Η συνταγή που καθιέρωσε ο σκηνοθέτης Πολ Γκρίνγκρας επαναλαμβάνεται με συνέπεια και δίπλα στον Ματ Ντέιμον εμφανίζεται η Αλίσια Βικάντερ ως μια νέα κοπέλα που προσπαθεί να κάνει καριέρα στη μυστική υπηρεσία, ο Βενσάν Κασέλ που είναι ο «σκληρός» εξωτερικός συνεργάτης της Υπηρεσίας με εντολή να σκοτώσει τον Μπορν και ο γερασμένος Τόμι Λι Τζόουνς που υποδύεται τον επικεφαλής της Υπηρεσίας.