OSS 117

Με αφορμή τη βραβευμένη κωμωδία του Μισέλ Χαζαναβίσιους The artist με πρωταγωνιστή τον Ζαν Ντιζαρντέν

Θυμίζει τον Τζέιμς Μποντ της εποχής του Δρ Νο, του Χρυσοδάκτυλου και της περιπέτειας «από τη Ρωσία με αγάπη». Είναι γοητευτικός, ντύνεται κομψά σαν αυτόν, έχει τον αέρα του κοσμοπολίτη, περιστοιχίζεται από όμορφα κορίτσια βαδίζει και κινείται σαν αυτόν και το κυριότερο μοιάζει κάπως με τον Σόν Κόνερι στα νιάτα του. Με μια μεγάλη διαφορά, ότι είναι γκαφατζής σαν τον επιθεωρητή Κλουζό της σειράς «Ροζ πάνθηρ» και εξίσου αλαζόνας. Θεωρεί όλους τους άλλους ηλίθιους, είναι ρατσιστής, αντιφεμινιστής και τελικά μέσα από ευτυχείς συμπτώσεις καταφέρνει να διεκπεραιώνει την αποστολή του.
Πρόκειται για τον μυστικό πράκτορα OSS 117, όπως τον επανέφερε στο σινεμά ο γάλλος σκηνοθέτης Μισέλ Χαζαναβίσιους, ο οποίος αφού κατάφερε να σπάσει τα ταμεία στη Γαλλία με την πρώτη του ταινία το 2006 (OSS 117: Le Caire nid d'espions - Αποστολή στο Κάιρο), το 2008 έστειλε τον ήρωά του στο Ρίο με την ταινία «OSS 117: Rio Ne Répond Plus» (ελλ. τίτλος: Ο κατάσκοπος που γύρισε απ’ το Ρίο) με την ίδια απλή συνταγή: Μίμηση του στυλ Μποντ, αντιγραφή των εξωτικών ντεκόρ των ταινιών Δρ Νο και Χρυσοδάκτυλος και αναφορές σε άλλες ταινίες, οι υποθέσεις των οποίων διαδραματίζονταν στο Κάιρο (π.χ. «Ο άνθρωπος που γνώριζε πολλά» του Χίτσκοκ). Η συνταγή, διαθέτει επίσης, δράση και περιπέτεια χωρίς εκρηκτικά ειδικά εφέ και ισχυρή δόση γαλλικού χιούμορ, με ένα στυλ που δημιουργεί νέα σχολή, πάνω στα χνάρια του «Χωροφύλακα» (του αείμνηστου Λουΐ Ντε Φυνές) και του «Φαντομά».
* * *
Ο μυστικός πράκτορας OSS 117 όμως, δημιούργημα του Γάλλου συγγραφέα Ζαν Μπρους (22/3/1921 – 26/3/1963), κάθε άλλο παρά γκαφατζής και αλαζών ήταν.
Επρόκειτο για έναν αμερικανό μυστικό πράκτορα, του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν αντάξιο της ευγενούς γαλλικής καταγωγής του: Hubert Bonisseur de La Bath. Ενός πράκτορα, του οποίου η μυθιστορηματική και κινηματογραφική δράση προϋπήρξε αυτής του Τζέιμς Μποντ, αφού ο Ζαν Μπρους, από το 1954 είχε γράψει 91 νουβέλες με αυτό τον ήρωα, ενώ η πρώτη του κινηματογραφική εμφάνιση είχε πραγματοποιηθεί το 1957.
Ο κωδικός του γαλλο-αμερικανού πράκτορα δεν είναι τυχαίος. Τα αρχικά OSS αφορούσαν μια αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών που είχε ιδρυθεί από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Φράνκλιν Ρούσβελτ στις 13 Ιουνίου 1942, είχε διαλυθεί στις 20 Σεπτεμβρίου 1945 για να παραχωρήσει τη θέση της στη σημερινή CIA και αντιστοιχούσαν στις λέξεις «Office of Strategic Services» (Γραφείο Στρατηγικών Μελετών, σε ελεύθερη μετάφραση).
Δουλειά της OSS ήταν να συγκεντρώνει πληροφορίες από τον στρατό ξηράς, την αεροπορία και το ναυτικό, να προβαίνει σε αναλύσεις και να προτείνει στρατηγικές. Αργότερα, ασχολήθηκε με την αντικατασκοπία και τελικά είχε εξελιχθεί σε μια πανίσχυρη υπηρεσία, η οποία με τους ανά τον κόσμο πράκτορές της, επηρέαζε τις πολιτικές των χωρών στις οποίες οι ΗΠΑ είχαν συμφέροντα: Κίνα στην αρχή και Άπω Ανατολή, βόρεια Αφρική και νότια Αμερική στη συνέχεια. Έτσι δικαιολογείται και η δράση του πράκτορα OSS 117 στις πιο εξωτικές περιοχές του κόσμου.
* * *
Το 2005, ο σκηνοθέτης Μισέλ Χαζαναβίσιους ξεκινά το πρότζεκτ επαναφοράς του πράκτορα OSS 117 στο σινεμά με σατιρική χροιά, διατηρώντας στοιχεία της εποχής, στην οποία αναφερόταν ο δημιουργός του πράκτορα, αλλά και τα στοιχεία των ταινιών κατασκοπείας, που είχαν προϋπάρξει (τόσο των ταινιών Μποντ, όσο και των ανταγωνιστικών τους του ίδιου του OSS 117).
Έτσι το 2006 βγαίνει η ταινία «Μυστικός πράκτορας OSS 117: Αποστολή στο Κάιρο», με τον Ζαν Ντιζαρντέν στο ρόλο του πράκτορα, η υπόθεση της οποίας διαδραματίζεται στη Βόρεια Αφρική του 1955.
Ο σκηνοθέτης Μισέλ Χαζαναβίσιους αναφέρει γι’ αυτή: «Έχω δουλέψει πάνω στο φάντασμα που εξελίχθηκε στον χαρακτήρα του OSS 117. Είναι ένα έργο εποχής, γυρισμένο με τα σύγχρονα μέσα για να ανταποκριθεί στο κοινό του σήμερα. Υπάρχουν αναφορές σε έργα-σταθμούς της δεκαετίας του '50, έργα του Χίτσκοκ όπως: "Έξαψη" και "Ο Άνθρωπος που Ήξερε Πολλά", το οποίο εκτυλίσσεται, όπως και το φιλμ μου, στη Βόρεια Αφρική. Επίσης επηρεάστηκα από το "Τζέιμς Μποντ εναντίον Δρ. ΝΟ", το πρώτο έργο της σειράς. Αν ήθελα να τοποθετήσω τον OSS 117 στο χρόνο, θα έλεγα ότι είναι μια ιστορία που εκτυλίσσεται το 1955 και εξιστορείται το 1962. Αυτό το μεσοδιάστημα μου επιτρέπει να διατηρώ ταυτόχρονα το στυλ της δεκαετίας του '50 και την πιο σέξι πλευρά της δεκαετίας του '60. Δούλεψα πολύ πάνω στην εστίαση, το σενάριο, τον εξοπλισμό των γυρισμάτων. Μαζί με τον οπερατέρ διατηρήσαμε τις προδιαγραφές της εστίασης που χρησιμοποίησε ο Χίτσκοκ στην "Έξαψη" και στον "Άνθρωπο που ήξερε πολλά", με κάποιες παρεκκλίσεις βέβαια, προκειμένου να δώσουμε το απαραίτητο βάθος και να δημιουργήσουμε μια καλή αρμονία μεταξύ των πρώτων και των δεύτερων πλάνων».
Σύμφωνα με την υπόθεση της ταινίας, το Κάιρο είναι μια πραγματική φωλιά κατασκόπων. Όλοι υποπτεύονται τους πάντες και δολοπλοκούν προς όλους: Άγγλοι, Γάλλοι, Σοβιετικοί, η οικογένεια του έκπτωτου βασιλιά Φαρούκ που θέλει να ξανανέβει στο θρόνο και οι Αετοί του Χέοπα, μια θρησκευτική οργάνωση που θέλει να καταλάβει την εξουσία. Ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, στέλνει τον στρατάρχη του, τον αποκαλούμενο OSS 117 στην Αίγυπτο για να βάλει μια τάξη σ' αυτό το χάος. Θα το πετύχει, παρά τις όποιες γκάφες του και μέσα από κωμικές καταστάσεις.
* * *
Μετά την επιτυχία της, τα πράγματα για τους παραγωγούς και τον Χαζαναβίσιους γίνονται πιο εύκολα. Πρωταγωνιστής υπάρχει, η συνταγή της επιτυχίας γνωστή και έτσι το 2008 ξεκινούν τη δεύτερη ταινία με τίτλο «OSS 117: Ο κατάσκοπος που γύρισε απ’ το Ρίο».
Σ’ αυτή, που η δράση της τοποθετείται στο 1967 ο OSS 117 φεύγει για αποστολή στο Ρίο ντε Τζανέιρο, για να βρει έναν πρώην αξιωματικό των Ναζί, που εξορίστηκε στην Νότια Αμερική μετά τον πόλεμο. Διασχίζει λοιπόν τη Βραζιλία, συνοδευμένος από μια γοητευτική πράκτορα της Μοσάντ, η οποία αναζητά επίσης το ίδιο άτομο. Όπως ακριβώς έγινε και με τον Τζέιμς Μποντ όταν πήγε στο Μαϊάμι να συναντήσει τον Χρυσοδάκτυλο, που τον αναζητούσε και μια γοητευτική κοπέλα.
Για άλλη μια φορά έχουμε εξωτικές τοποθεσίες, όμορφα κορίτσια, δράση και χιούμορ με αναφορές στις παλιές καλές ταινίες.
Ποιες ήταν όμως αυτές οι «παλιές καλές» ταινίες; Ήσαν όλες εκείνες οι γαλλικές και γαλλο-ιταλικές παραγωγές, που έκαναν την εμφάνισή τους ως απάντηση στις πρώτες ταινίες του 007, παρ’ όλο που είχε υπάρξει και μια παλαιότερη, πολύ πριν εμφανιστεί ο Τζέιμς Μποντ το 1962.
* * *
Η παλαιότερη και πρώτη ταινία, ήταν η «OSS 117 n’est pas mort» (1956) σε σκηνοθεσία Ζαν Σακά, που προβλήθηκε στη χώρα μας το 1960 με τον τίτλο «Ο πράκτωρ OSS 117 είναι ζωντανός». Αξίζει να σημειωθεί ότι παρόλο που είχε γυριστεί το 1956, ή ταινία προβλήθηκε για πρώτη φορά το 1957 μόνο στη Σουηδία, ακολούθησε η προβολή της το 1958 στη Φινλανδία και το 1959 στις ΗΠΑ απ’ όπου και έμελλε να γίνει γνωστή στη συνέχεια. Τον ήρωα υποδυόταν ο ηθοποιός Ιβάν Ντεσνύ.

* * *
Η δεύτερη ταινία της σειράς επρόκειτο να είναι αυτή του 1963 με τίτλο «OSS 117 se déchaîne», σε σκηνοθεσία Αντρέ Υνεμπέλ που προβλήθηκε στη χώρα μας με τον τίτλο «Η επιστροφή του OSS 117», στην οποία πρωταγωνιστούσε ο γοητευτικός με τα μέτρα της εποχής και μετρίου ταλέντου ηθοποιός Κέργουιν Μάθιους, γνωστός τότε για τη συμμετοχή του σε ιταλικές παραγωγές τύπου «χλαμύδας», αλλά και άλλες ταινίες. Μαζί του έπαιζαν οι Ιρέν Ντεμίκ και Νάντια Σάντερς Τη ταινία την είχα δει αργότερα σχεδόν ταυτόχρονα με αυτή του «007 εναντίον Δρ Νο» και μου είχε αρέσει ως μια «καλή απομίμηση».
Ο Αντρέ Υνεμπέλ έχοντας προηγούμενη πείρα από περιπέτειες τόσο κατασκοπευτικές (όπως «Αποστολή στη Ταγγέρη») όσο και εποχής («Οι τρεις σωματοφύλακες») και άλλες, είχε γυρίσει μια αξιοπρεπή περιπέτεια μέσα στο κλίμα της εποχής (ξωτικά τοπία, ωραίες γυναίκες, ακριβά αυτοκίνητα, δράση) και προφανώς για να κερδίσει το κοινό του 007. Το εγχείρημά του πέτυχε, αφού στα επόμενα χρόνια γύρισε ακόμα τέσσερις περιπέτειες με τον ίδιο ήρωα.
* * *
Η τρίτη της σειράς και δεύτερη του Αντρέ Υνεμπέλ, ήταν η «Banco à Bangkok pour OSS 117» (του 1964), η οποία προβλήθηκε στην Ελλάδα με τίτλο «Μυστικός πράκτωρ OSS 117», πάλι με τον Κέργουιν Μάθιους στο ρόλο του ευγενή πράκτορα και με τους Πιέρ Αντζελί, Ρομπέρ Οσέν και Ντομινίκ Γουίλς.
Σ’ αυτή ο μυστικός πράκτορας ερχόταν αντιμέτωπος με έναν τρελό επιστήμονα που ήθελε να κατακτήσει τον κόσμο, χρησιμοποιώντας έναν θανατηφόρο ιό, του οποίου φυσικά το αντίδοτο μόνο αυτός ήξερε, και του οποίου επιστήμονα το όνομα ήταν Δρ Σιν (αν αυτό σας θυμίζει κάτι). Με αυτή τη ταινία είχα γελάσει, από τον τρόπο που πήγαινε να ανταγωνιστεί τον 007 και ας είχε τις σοβαρότερες των προθέσεων.
* * *
Η τρίτη ταινία του Υνεμπέλ και τέταρτη της σειράς, ήταν η «Furia à Bahia pour OSS 117» (1965), που εδώ προβλήθηκε με τον τίτλο «Πράκτωρ OSS 117: Επιχείρηση Ρίο», αλλά αυτή τη φορά με πρωταγωνιστή τον Φρέντερικ Στάφορντ (που αργότερα θα γινόταν πιο γνωστός από την εμφάνισή του στο «Τοπάζ» του Χίτσκοκ), την Μιλέν Ντεμονζό στο ρόλο της μοιραίας γυναίκας και τον Ρεϊμόν Πελεγκράν.
Αυτή τη φορά ο πράκτορας τα βάζει με μια μεγάλη οργάνωση που θέλει να κυβερνήσει τον κόσμο. Κάτι σαν τη SPECTRE του Τζέιμς Μποντ.



* * *
Ο Φρέντερικ Στάφορντ πρωταγωνίστησε και στην επόμενη ταινία της σειράς, γαλλο-ιταλικής παραγωγής και αυτή σε σκηνοθεσία Αντρέ Υνεμπέλ, με τίτλο «Atout coeur à Tokyo pour OSS 117» (1966), η οποία προβλήθηκε εδώ με τον τίτλο «Μυστικός πράκτωρ OSS 117: Επιχείρηση Τόκιο». Μαζί με τον Στάφορντ έπαιζαν οι Μαρίνα Βλαντί, Ενρί Σερέ, Κόλιν Ντρέικ και Ζιτσούκο Γιοσιμούρα.
Σ’ αυτή την ταινία ο πράκτοράς μας πηγαίνει στο Τόκιο να ερευνήσει πως διαρρέουν μυστικά από μια αμερικανική βάση, που υπάρχει σε ένα μικρό νησί του Ειρηνικού. Σύντομα θα ανακαλύψει ότι η Μαρίνα Βλαντί είναι εκείνη που πρόδιδε τους αμερικανούς, επειδή την εκβίαζαν και θα δείξει προθυμία να τον βοηθήσει, χωρίς όμως να έχει πείσει τον Υμπέρ Μπονισέρ.
* * *
Το 1968 γυρίζεται η επόμενη ταινία της σειράς και πέμπτη του Αντρέ Υνεμπέλ, γαλλο-ιταλική παραγωγή κι αυτή, με τίτλο «Pas de roses pour OSS 117» (εδώ προβλήθηκε με τον τίτλο «Όχι τριαντάφυλλα για τον OSS 117» και με διαφορετικό πρωταγωνιστή πάλι.
Στο ρόλο του μυστικού πράκτορα ήταν ο γνωστός αμερικανός ηθοποιός Τζον Γκάβιν, (που αντικατέστησε τον Φρέντερικ Στάφορντ επειδή θα έπαιζε στο «Τοπάζ» και ο οποίος αργότερα θα έμελλε να είναι υποψήφιος για τη τζεϊμσμποντική ταινία «Τα διαμάντια είναι αιώνια» όταν προς στιγμήν ο Σον Κόνερι απείλησε ότι δεν θα συνεχίσει) και μαζί του έπαιζαν η Μάργκαρετ Λι, η Λουτσιάνα Παλούτσι και ο Κουρτ Γιούργκενς.
Σ’ αυτή, ο ευγενής μυστικός πράκτωρ στέλνεται στη Μέση Ανατολή να διερευνήσει μια σειρά φόνων αμερικανών επιτελών και θα βρεθεί αντιμέτωπος με μια τρομοκρατική οργάνωση.
* * *
Η τελευταία με σοβαρές προθέσεις ταινία του μυστικού πράκτορα, πριν την εμφάνιση του κωμικού χαρακτήρα του Μισέλ Χαζαναβίσιους, ήταν η «OSS 117 prend des vacances» (1970), για την οποία δεν θυμάμαι εάν και πως προβλήθηκε στην Ελλάδα, βρήκα όμως τα στοιχεία της στην Internet Movie Databank. Σκηνοθέτης ήταν ο Πιέρ Καλφόν και τον Υμπέρ Μπονισέρ υποδυόταν ο Λικ Μερέντα, συμπρωταγωνιστούσαν δε οι Έλσα Μαρτινέλι, Εντβίζ Φεγιέρ και Ζενεβιέβ Γκράντ.




(Το αφιέρωμα είχε δημοσιευθεί στην Αμαρυσία όταν προβλήθηκε στη χώρα μας η δεύτερη ταινία του Χαζαναβίσιους)