Το μυθιστόρημα αυτό είναι «ένα πανόραμα της ρωσικής κοινωνίας στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και γι’ αυτό ένα από τα θεμελιώδη βιβλία τού 20ού αιώνα», όπως γράφτηκε στο «The New York Review of Books» και «όπως συνηθίζεται στα κλασικά ρωσικά μυθιστορήματα, δεκάδες χαρακτήρες –συμπεριλαμβανομένων του Χίτλερ και του Στάλιν– περιπλανώνται στις σελίδες του. Εδώ δεν υπάρχουν “καλοί” και “κακοί” ούτε μελοδραματικές σκηνές. Κάθε λέξη είναι ειλικρινής, διαυγής, σίγουρη γι’ αυτό που λέει», γράφει το «National Review», ενώ η The Washington Post World Book, προτρέπει τους αναγνώστες της: «Διαβάστε το και θα νιώσετε ευγνώμονες που ο 20ός αιώνας γέννησε έναν τόσο βαθυστόχαστο κήρυκα του ανθρωπισμού. Οι δοκιμασίες και οι εξομολογήσεις των ηρώων του μας δίνουν μερικές από τις πιο συγκλονιστικές καταβάσεις στα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής, που μπορεί κανείς να βρει στην παγκόσμια λογοτεχνία. Ένα μυθιστόρημα που δεν γνωρίζει χρονικά όρια».
Αυτά τα αποσπάσματα δημοσίευα στις 23/12/14, όταν παρουσίαζα το μυθιστόρημα «Ζωή και πεπρωμένο» του Βασίλι Γκρόσμαν στην εφημερίδα λίγο καιρό πριν ξεκινήσω να το διαβάσω. Σήμερα που το ολοκλήρωσα συνεπαρμένος από την αφήγηση του εξαιρετικού αυτού συγγραφέα και πολεμικού ανταποκριτή, μπορώ να πω ότι δεν είναι απλά η περιγραφή της ζωής μιας οικογένειας με φόντο τον πόλεμο και τον τρόμο που προκαλεί, αλλά είναι η δύναμη της καλοσύνης απέναντι στην αποκτήνωση που επιβάλλει ένας ολοκληρωτισμός. Γι αυτό και είχε κατασχεθεί από την KGB το 1961 και κυκλοφόρησε ελεύθερα το 1990, ενώ σύμφωνα με τον ηγέτη της «αποσταλινοποίησης» Νικήτα Χρουτσόφ, είχε χαρακτηρισθεί ως «άλλη μια πυρηνική κεφαλή στραμμένη κατά της Σοβιετικής Ένωσης».
Συνοπτικά, το «Ζωή και πεπρωμένο» είναι όντως ένα μυθιστόρημα για τον πόλεμο, ένα οικογενειακό έπος, ένα πολιτικό μυθιστόρημα, αλλά και ένα ερωτικό μυθιστόρημα που περιγράφει με δημοσιογραφικό γλαφυρό τρόπο, πως από τα Γερμανικά Στρατόπεδα Εξόντωσης, στα Σοβιετικά Στρατόπεδα Εργασίας και από τα φλεγόμενα ερείπια του Στάλινγκραντ στα ανακριτικά γραφεία της μεταπολεμικής Μόσχας, τα μέλη και οι φίλοι της οικογένειας Σαπόσνικοβ προσπαθούν να ξεφύγουν από τα νύχια του πιο απάνθρωπου πολέμου που γνώρισε η ανθρωπότητα. Πολεμούν, ερωτεύονται, ελπίζουν, απογοητεύονται, καταρρέουν, αρπάζονται από τα πιστεύω τους και συνεχίζουν, ενώ γύρω τους όλα καταρρέουν και στενεύει ο κλοιός του ολοκληρωτισμού. (Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γκοβόστη).
